یاسا و ئاین و تونوتیژی دژوە ژن

کەنعان موڕاد/ هیمان سینارۆیگ خوایمن، تا بچیمنە بیاوان نیمچە دوورگەی عەرەبی، لەو سەردەمە ک ئیسلام لەو ناوچە دەسوەپی کرد، تا وەشیوەیگ خاستر لە بنەمای ئەو ئیسلامە بفامیمن.

سیناریۆ، یەکیگە لە شیوە پیشکەفتگەیل، ئەرا فامستن و رەسین وە بندروس هەر کاریگ، چ کاریگ لە گوزەشتە بویە، یا کاریگ ک خوازێ لە ئایندە جیوەجیی بکەێ.

ئەگەر دەوڵەتیگ بخوازێد جەنگ بکەێد، وەرجە جەنگەگە، بایەتە سینارۆی ئەو شوینە بنەێد، وە گشت شیوەیلی، لە جوگرافیای یا سرووشت کۆمەڵگای ئەو ناوچە ک لەناوی جەنگ کەێد، و هەمیش بایەتە لە میژوو ئەو ناوچە بزانێد.

هەرلیوا، ئەگەر بنووڕیمنە چەن بڕیاریگ لەلایەن ئیسلام ک قورئان چەسپانەی، نووڕیمن فرەی هەر کلتور و ڕەفتار ئەو مەردمە بوی لەناوچەی نیمچە دوورگەی عەرەبی،  ئەرا نموونە، مانگەیل (حەرام) ک نەبایەت لەو مانگەیلە جەنگ بکەن، ئەو چوار مانگە عەرەب (جاهلی) وەرجە ئیسلام، وەیەکەو دانیشتن و بڕیار دان چەن مانگیگ ئاشتی بوود، تا کاروان و ریوارەیل لە هامشوویان بیوەی بوون، چوینکە هەمیشە کوشتار و تاڵان بوی لەبان کاروانەیل، و تا کار بازرگانی ئەو ناوچەیلە زیایەو بوود، ناچار بوین چوار مانگ لە ساڵەگە بکەنە (حەرام) ک  جەنگ لەناویان قەیەغەس.

دویای ئەوە، هەنای ئیسلام هات، ئەو چوار مانگە هەر جویر خوەیان هیشت، ک لە قورئان وت: شمارەی مانگەیل لەلای خودا دوانزە مانگە، چوار مانگ لەلیان حەرامە، واتە لەیرا خودا خوازێد پشتگیری ئەو رێککەفتن ئاشتیانە بکەێد.

جی باسە ک مانگەیل کووچی، هەمیش کار ئیسلام نییە، باوجی عەرەوەیل وەرجە ئیسلام، ئەو مانگەیلە داشتنە، و ئیسلام هویچیگ لەوانە ئاڵشت نەکرد، و نموونەیل فرەیگ هەس لەو رسووم و ڕەفتار و یاساییە ک ئیسلام ئاڵشتیان نەکرد، جویر (حەج) وچەن یاسایگ.

لەیرا چ پەیامیگ وەپیمان رەسێد؟، ئایا ئیسلام هات تا ڕێز لە کلتور و یاسا و ڕەفتار عەرەبیگ لەناو ئەو بیابانە بگرێد، و رسووم ئەوان بچەسپنێدە بان گشت جەهان؟، هەرچەن فرە ناوچەیل جەهان لە عەرەب پیشکەفتگتر و باڵاتر و روشنهویرتر بوینە، و فرەی ناوچەیل جەهان پاک و تەمیستر بوینە، چوینە ئاو زەڵاڵیگ داشتنە، نەگ جویر ناوچەی نیمچە دوورگەی عەرەبی ک بایەتە چەن مەتریگ چاڵ بکەێ تا گوپی ئاو پەیا بکەێ.

بیجگە ئەوەیش، هەنای پیغەمبەر وە دوو رەوشت وەناوبانگ بوی (الصادق الأمين) واتە راسگویی و دەسپاکی، ئەوە نشان دەێد ک ئی دوو ڕەوشتە لەناو ئەو کۆمەڵگا فرە فرە کەم بویە، وەنە ئەرا پیغەمبەر وەپیان وەناوبانگ بوود؟، ک ئیمە لە هەر شاریگ چەنها کەس ناسیمن راسگوو و دەسپاکە، وەلێ کەسیگ لەوانە وەی نازناوەیلە ناودیار نەوینە، چوینکە ئیجویر کەسەیلیگ فرە هەس.

لەبان ئەوە، لەجیای ئەوە ک بویشیمن ئیسلام هاتیە تا رسووم و یاسایل عەرەب لەبان گشت کۆمەڵگایل جەهان زاڵ بکەێد، توەنیمن بویشیمن ک ئیسلام هاتیە تا ڕێز لە رسووم و یاسایل مەردم بگرێد، و نەهاتیە تا ئەو رێککەفتنە ک مەردم لەناو خوەیان وەپی رەسینە، ئەرا بەرژەوەنی بیوەیی کۆمەڵگا، ناهتیە ئاڵشتیان بکەێد، وەلی هاتیە تا راسیان بکەێد، وەگورەی ئەوە ک کەسیگ نەکفێدە ژیر ستەم، و ماف کەسیگ نەخوریەێد.

ئەرا نموونە، ئەگەر پیاوەیل شاریگ لە شارەیل بڕیار دان تەنیا یەک ژن بخوازن، ئایا ئیسلام شکیەێد؟، ئایا خودا خەیدەیانە دوزەق؟، یا ئەگەر پیاوەیل شارەیگ لە شارەیل، تەگبیر و بڕیار دان بەش خوەیان و دویەتەیل لە میراتی بیکەنە جویر یەک، ئایا خودا لەی کارە رازی نییە؟، وە ئاسانی ئاشکراش ک خودا لە هەر رێککەفتنیگ وە رەزامەنی مەردمەگە ڕازیە،  واتە، یاسا مەردم دانەێدەی، و خودا ڕێز لەلی گرێد.

ئمڕوو،  لەناو ماوەی هەڵمەت جەهانی رویوەرویبوین تونوتیژی دژوە ژن، دادگای فیدراڵی، بڕیاریگ وە نادەستوری مادەیگ لە یاسا دەێد، ک لەناو هەرێم کوردستان جیوەی کریەێد، ک مەردم هەرێم کوردستان، دەنگ وەو کەسەیلە دانە ک یاسایان ڕێک بخەن، واتە؛ ئی یاسا لەجیای مەردم دانریاگە، واتە، مەردم هەرێم کوردستان ئەو یاسا وەپیان خاسە، واتە؛ خودایش لەلی رازیە.

دادگای فیدراڵی باڵای عراق، ئمڕوو، مادەیگ یاسایی ک لەناو هەرێم کوردستان جیوەجی کریەێد، وە نایاسایی دادە قەڵەم.

دادگای فیدراڵی، لە بەیاننامەیگ رەسیە ئاژانس شەفەق نیوز وت: لە رووژ 30/11/2022 ، بڕیار شمارە 230/فیدراڵی/2022 دەرکرد، وە نادەستوری مادەی هەژدەهەم لە یاسای ئەحواڵ کەسایەتی، شمارە 188 ئەرا ساڵ 1959 لە هەرێم کوردستان، ک لە ئەنجومەن نیشتمانی کوردستان عراق (پەرلەمان ئیسە) دەرچگە.

بەیاننەگە وتیش: ئەو مادەی نادەستوریە ئویشێد: (ئەگەر شویەگە ژینیگتر خوازێد، ژنە یەکەمەگە ماف دیرێد داوای جیاوەکردن بکەێد)، وتیش: ئەوە وە پیچەوانەی شەریعەت ئیسلامی هاتیە، ک لە مادەی (2/أ) لە دەستوور کۆمار عراق ئەرا ساڵ 2005 هاتیە ک نەبایەت یاسای وە پیچەوانەی فەرمانەیل ئیسلام دانریەێد.