وەدەگمەنی لە بەغدا و فرە لە کوردستان.. پەیکەر ژنەیل عراق لە ناوەین نەمری و پشتگووخستن (وینە)
شەفەق نیوز/ ئەو پەیکەر و یادگاریەیلە کە لە مۆزەخانە و گۆڕەپانە گشتییەیل نمایش کریەن، هێمای یادگاری داهێنەر و تێکۆشەرەیلن، کە گەل و مەردمەیل هەمیشە خوەشیان لە ئاهەنگکردن وە سومبولەیلیان وە درویژایی سەردەمەیل تیەێد، وەتایبەتی ئەو ژنەیلە کە شوینپەنجەی خوەیان لە لاپەڕەیل میژوو وەجی هیشتنە.
عراق پڕە لە کەسایەتیەیل ژن کە بوییم جیهانی لە بوارەیل زانست و ئەدەب و زانستی جویراجویر داشتنە، بەڵام چەن شوینەوار و پەیکەریگ لە جادە و گۆڕەپانەیل بەغدای پایتەخت بڵاو بوینەسەور لەوانە پەیکەر خانمە شاعیر نازک مەلائیکە لەبان جادەی موتەنەبی، و پەیکەری شەهرەزاد لە گۆڕەپان کەهرەمانە، بیجگە لە یادگارییگ ئەرا خانمە تەلارساز زوها حەدید.
وەرپرس وەرین تووڕ میدیایی عراق، موجاهید ئەبولهێل، پارک (رواد) لەناو تووڕەگە دامەزران و مۆنۆمێنت ڤیکتۆریا نوعمان لەناوی دانا، کە یەکەم پەخشی عراقی و گورانیچڕ زهور حسێن، و تەلارساز زوها حەدید، و دویاینەگە بەرهەم پەیکەرتاش حەسەنین جیهاد بوی.
وە قسەی ئەبولهێل، پیاو سالاری هالە پشت نەوین ژنەیل داهێنەر و رێزنەگرتن لەلییان و پیشکەشکردنیان لە بوونەیل ناودەوڵەتی جویر مۆدێل زانستی و مرۆڤایەتی.
ئەبولهێل لە دیداری وەرد ئاژانس شەفەق نیوز وتیش: “ژنەیل هاوچەرخ، هویر وە گلەوداین ئەزموون و پێگەی ژنەیل جارانی نیەکەن تا گرنگی وە گەشەپیدان خوەیان و چەسەپانن بویین خوەیان بیەن”.
وتیش: "هەناێ هویر وە دامەزرانن پارک رواد کردم لەناو بارەگای تووڕەگە و دانان پەیکەر یادگارییان، لەناویان ئەو ژنەیلە کە شوینپەنجەی خەەیان لە گۆڕەپان عراق وەجی هیشتنە، داوا کردم مۆنۆمێنتیگ ئەرا یەکەم خانمە پەخشکەر عراقی دروس بکرێد نەک ئەرا پەخشکەر پیاو، و خوەشم لەوە هات کە پارکەگە ئەو ژنەیلە لەخوەی بگرێد کە شیوەی داهێنەر جیاواز لە بوار رووشنهویری و هونەر و ئەدەب و میدیا داشتنە".
وتیش: "هویرکردن پیاوسالاری فرە لە ژنەیل خستیەسە پشتگووش کە بایەسبوی و پەیکەر و مۆنۆمێنت لە گۆڕەپانە گشتییەیل نەمر بکریان جویر گرنگ ناسمامە و میژوویی عراق".
وەرانوەر بڵاوبوین پەیکەر پیاوەیل، هویچ بەشیگ ئەرا ژن نییە، بیجگە لە شمارەی کەمیگ سنووردار وە تەنیا پەیکەریگ لە چەن لە پارێزگایگ، لە وەختیگ پارێزگایەیل هەس هویچ پەیکەر ژن لەناویان نییە.
لە پارێزگای بەسرە پەیکەر ژنیگ هەس کە مامووستا بویە، وەناو ماشین خوەی تویشی هاتە تەقینەوەی ماشینیگ بومبی، و پڕتاڵەیل وەری سزیان، و شەرمی هات لە ماشینەگەی خوەی باێدە دەیشت لەوەر چەو مەردم، و هەر لەناو ماشینەگەی خوەی مەن تا سزیا، و مەردمیش ناو شەهید داوانپاکی و شەرەف بڕینە باڵای، و تا یادی بکەن، پەیکەریگ ئەرای لە گۆڕەپان تەیەران لە ناوڕاس بەسرە دروس کردن.
پەیکەریگ هەس ئەرا ئەو ژن سۆمەرییە لە زیقار و پەیکەریگ ترەک ئەو ژنە میسانییە، بیجگە لە پەیکەر “ئوم سوادی” کە لە ساڵ ٢٠٠٠ لە پارێزگای دیوانیە ئەرا ڕێزلینان لە ژن فوڕاتی دروس کریاس و بەرزییەگەی ٢٣ مەترە و وە گەورەترین پەیکەر لە پارێزگاگە دانریەێد کە لەلایەن پەیکەرتاش رەمزی کازمەو دروس کریاس.
بەڵام هەرچەن یادگاری کەم لە پارێزگایل هەس، مشتومڕ لەناو بازنە کۆمەڵایەتییەیل دروس کەن، ناوەین لایەنگرەیل و نەیارەیل.
محمد حەریب ئەکادیمیست لە زانکۆی زیقار، باس لەوە کەێد کە پەیکەر ئەو ژنە سۆمەرییە مشتومڕ لە پارێزگاگە دروسکردگە و کەسانیگیش هەن داوای لاوردنی کەن.
وەقسەی حەریب، جڵاگردن ئایینی و کۆمەڵایەتی هەس لەبان داناین مۆنۆمێنت و پەیکەر، وەتایبەتی هن ژنەیل لە پارێزگاگە.
حەریب لە قسەیلی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز دیاری کرد کە "خەڵک هەمیشە کەسایەتی خەباتکار نەمر کردنە و مقیەتی لە پێگەی مرۆیی و نیشتمانپەروەرانەی هەردوگ ڕەگەزەگە کردنە و نەمریان کردنە، بەڵام لە عراق هیمان وەدەس بەشەبەشی نووڕینەیل ناڵن، و ناکۆکییەیل هاتێ لە هویروڕا رەد بکەێد تا بڕەسێدە ئاست تونوتیژی، وەتایبەتی لە مەوقەی بوونە ئاینیەیل، یەسە کە ئیدارەی پارێزگاگە لەلی هوشداری کەێد".
لە درویژەی قسەیلی وتیش: "پەیکەر ژن سۆمەری نوێنەرایەتی سەردەم نوو عراق نیەکەێد و پێگەی ژنەیل هاوچەرخ لە خەبات سەردەم رژیم وەرین شکۆمەن نیەکەێد، بەڵکم تەنیا نشانەس ئەرا سەردەمیگ کویەن، و ئیمەیش پرسیمن ئەڕا ژنەیل هاوچەرخ و داهێنەر لە شارەگە چەوپووشی لەلییان کریەێد گرنگی وەپییان نیەیرێد".
باس ئەوەیش کرد کە "ئەزموونیگ ترەک و تونتر هەس، ئەویش ئەوەسە کە ناو کەسیگ داهێنەر زنی وە جادە و گۆڕەپانەیل نیەنریەێد و پەیکەر ئەرا کەسەیل داهێنەر نیەکریەێد مەگەر دویای مردنیان، یەیش کێشەیگە کە بایەسە دەسەڵات وەرپرسیار لە پارێزگاگە گرنگی وەپی بەێد، و بایەسە هونەرمەنەیل و پەیکەرتاشەیل کارە دیوارییەیل و پەیکەرسازییان بگرنەوەر کە کەسە داهێنەرەیل ناو پارێزگاگە شکۆمەن بوون، جیاکاری لە رەگەز."
وەزارەت رووشنهیری مدوو کەمی پەیکەرەیل گلەو دەێد ئەرا نەوین تەرخانکردن دارایی، کە ئەحمەد عەلیاوی قسەکەر وەزارەتەگە ئویشێد: “دروسکردن پەیکەر خەرج دارایی فرەیگ خوازێد کە وەزارەت توانای دابینکردنی نییە”.
لە دیداریگ وەگەرد ئاژانس شەفەق نیوز، باس ئەوە کرد کە “هویچ ئاماریگ لە شمارەی پەیکەرەیل لە عراق نییە، بەڵام لایەنە پەیوەندیدارەیل پشتڕاست کردنە کە ٤١ پەیکەر لە بەغدای پایتەخت هەس، و هویچیان ژن نیین بیجگە لە شمارەیگ کە کلکەیل دەسیگ زیاتر نییە”.
بەڵام لە هەرێم کوردستان باوەتەگە جیاوازە، کە ژنەیل ئەورا لەی رویە بەختەوەرترن لە ژنەیل ناوڕاس و باشوور عراق.
لەناو یەک بازاڕ 120 پەیکەر ژنە وەناوبانگەیل کورد دانریانە، لە “داون تاون” لە شار هەولێر، کە یەکیگە لە بازاڕە مۆدێرنەیل پارێزگاگە.
لە باوەت پەیکەر “ژن، هێمای ئارامی و ژیان”، کە کەفێدە وەرانوەر فڕۆکەخانەی هەولێر و لە ساڵ ٢٠١٩ لە مەراسیمیگ تایبەت پەردە لەملی لادریا.
پەیکەرەگە لە فایبەر گلاس دروسکریاس، کە بەرگەی سەختترین رەوشەیل کەشوهەوا گرێد، وە رەنگ چەرمگ بۆیاخ کریاس، یەیش نشانەس ئەرا پاکی و ئارامی.
پەیکەرەگە ویناکردن دویەتەگە کە کویز پڕ لە ئاو وە دەس چەپیەو گردگە تا هێمای وەردەوامبوین ژیان بوود، لە وەختیگ پەیکەرەگە رویی کریاگە وەرەو خوەرهەڵات، واتە ژنەگە هەمیشە چەوی ها ئاسوو و بانان.
ئەحمەد ئەلدەهەبی، لێکۆڵەر لە کاروبار کۆمەڵایەتی ئویشێد: “ئایا یە تەمەڵیە لەلایەن وەزارەت رووشنهویری هەناێ باس لە داهێنەر و وەئەنجامدان ژنەیل کەیمن و جی ئەوەن کە پەیکەریگ یا نشانەیگ کولتووری ئەرایان دروس بکرێد؟”
دەهەبی لە قسەیلی وتیش: “ژنەیل عراقی، لە گشت لایەنەیل ژیانیان، لە روی زانستی و کولتوورییەو، وە نموونەی رووشن داهێنان لە گشت لایەنەیل ژیان و داهێنان و توانای داهێنان و پەیاکردن چارەسەر ئەرا گیچەڵەیل دانریەید”.
وتیش: “وازەوبوین و پایەی ژن کورد، و قبوڵکردن کۆمەڵگا جویر مرۆڤ، هیشت لایەنەیل هونەری و فەرمییەیل هەرێم شمارەیگ فرە لە پەیکەر ئەو ژنەیلە هەڵبکەن کە بەرگریی لە پرس کورد کردنە، لەوانە ئەوانەن کە داهێنەر بوین لە شعر و ئەدەب، و نەمرکردنیان وە واتەی دانانیان لە چوارچیوەی سروشتی خوەیان تیەێد”.
ماوەیگ زویتر، شار شنگال پەیکەر “دایکە کولی” سازیە، ئەو داڵگ ئێزیدیەیە کە لە روی تاوانبارەیل داعش وسیا، کە تەقەلا دا خوەی و مناڵەگەی و بریگ ژن بڕفنێد، و ئەمیریگ لەو ریخریاگ تونەڕەویە کوشت.
دەهەبی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز دووپات کەێد کە “کەموکوڵییگ هەس لە دانان پەیکەر داهێنەر و وەئەنجامدان ژنەیل عراقی، بایەسە ڕوانگەیگ بوود ئەرا ژنەیل کە ڕەنگدانەوەی کولتور کۆمەڵگەیگ پیشکەفتگ بوود کە گشت ئەو کەسەیلە دابنێد کە جی نەمریین وە دانان پەیکەریان”.
لە وەختیگ پەیکەرتاشەیل تەقەلا کەن ناوەگەیان لە تەمەڵی پاکەو بکەن لە بەرهەمکردن ئەو پەیکەرەیلە کە نەمر ژنەیل کەن کە هویچ دەزگایگ فەرمی دەسمیەتییان نیەێد.
پەیکەرتاش و نیگارکیش حەسەن عەبدولڕەزاق ئویشێد: دروسکردن پەیکەرەگە وەخت و کەرەستە و بڕە پویلیگ فرە خوازێد.
لە چەوپیکەفتنی وەرد ئاژانس شەفەق نیوز دووپات لەوە کردە کە "ناعەقڵانییە کە پەیکەرتاشیگ پویل فرەیگ ئەرا دروسکردن پەیکەریگ خەرج بکەێد وەبی ئەوەگ لە کەسیگەوە فەرمانی ئەرای ناێد، چوینکە پەیکەرەگە تەنیا جویر شاکاریگ مینێدەو کە شوینەگە رازنێدەو و لەوە زیاتر نییە."
لە قسەیلی وتیش: زیاتر لە جاریگ پەیوەندی وە لایەنە پەیوەندیدارەیل کردمە ئەرا دانان چەن یادگارییگ ئەرا ژنەیل داهێنەر، لە باوەڕمان وە ڕۆڵ هونەر لە وەردەوامکردن کاریگەرییە مرۆییەیلە، بەڵام وەڵامیگ خاس ئەرامان نەهات.
