دەردان گاز گیرهاتن گەرمی رەسێدە ئاستیگ پەیمانەیی

 راپۆرتیگ رووژنامەی زە گاردیان بەریتانی، وە پشتبەسین وە پیداچگن گشتگیر وە داتایل وزەی جەهانی، دەرکەفتیە کە سووتەمەنی بەردینی 82%ی بڕ وەکارهاوردن وزەی جەهان لە ساڵ 2022وە، یەیش زیایبون ریژەی دەردان گاز گیرهاتن گەرمی وە ریژەی 0.8% تۆمار کردیە،  وە جویریگ وزەی زیاتر وەکار هاوردگە.

مەزەنە کریەێد لە ساڵ گوزەشتە وەکارهاوردن وزەی جەهانی زیاتر بەرز بوود، یەیش هاتێ بوودە هوکار  زیادیوبن دەردان گاز گیرهاتن گەرمی، دویای ئەوەگ چین کۆتایی وەو سنووردارکردنە تونانەی خوەیە هاورد کە ئەرا نواگیری پەتای کۆرۆنا چەسپیا، هەرلیوا دەریگ واز کرد تا ئمساڵ جاریگتر  سەفەر  ئەرای بکریەێد ک وەکارهاوردن سووتەمەنی فڕۆکەوانی زیای کەێد.

جولیێت داڤێنپۆرت، سەرۆک دامەزراوەی وزە ڕویشێد: "سەرەڕای گەشەی وەهاز وزەی با و خوەر، بەڵام دووارە دەردان گاز گیرهاتن گەرمی بایەسە وە وزەی جەهانی زیای کردیە، ئیمە هیمان وە پیچەوانەی ئەو ئاراستە چیمن کە ڕێککەفتن پاریس داوای کەێد".

راپۆرتەگە وە هاوبەشی وەگەرد کۆمپانیای KPMG و کۆمپانیای راوێژکاری Kearney بڵاو کریاگە و لەناوی هاتیە کە وزەی نووەوبوی بیجگە وزەی ئاو، تەنیا 7.5%ی داواکاری وزەی جەهانی لە ساڵ گوزەشتە دابین کردیە.

یەیش وەرانوەر ساڵ گوزەشتە نزیکەی 1% زیای کردیە، کە وەمدوو گەشەی پەیمانەیی لە وزەی وا و خوەر بویە.

بەرهەم وزەی خوەر لە ساڵ ٢٠٢٢ وە رێژەی ٢٥% زیای کردیە لە وەختیگ بەرهەمکردن وزەی وا وە بەراورد ساڵ گوزەشتە وە ریژەی ١٣.٥% زیای کردیە.

 بەڵام لە باز وزەی نووەوبوی وەمدوو بەرزەوبوین کەمی وەکارهاوردن وزەی جەهانی وە رێژەی 1.1% لە ساڵ گوزەشتە زیای کردیە، لە وەختیگ لە ساڵ 2021 وە رێژەی 5.5% زیای کردیە، یەیش وەو مانا کە نەفت و زوخاڵ زیاتر سزیەێد.

 وەپەی ئامارەیل پەیمانگای وزە، خوازین نەفت جەهانی لە ساڵ گوزەشتە وە ریژەی 2.9 ملیۆن بەرمیل لە رووژیگ بەرزەو بویە و وە  97.3 ملیۆن بەرمیل لە رووژیگ تا ساڵ 2022، یەیش بەشیگی ئەرا  گلەوداین چالاکییە ئابوورییە جەهانییەیل دوای پەتای کۆرۆنا گلەو خوەێد.

هاووەخت وەپەی ڕاپۆرتەگە، خوازین زوخاڵ ئەرا ئاستیگ بەرز بەرزەو بویە، کە لە ساڵ 2014ەو نەوینیایە، وە بەراورد وە ساڵ 2021 بە رێژەی 0.6% بەرزەو بویە، یەیش وەمدوو  خوازین لە هندستان و چینەو بویە.

وزەی زوخاڵ وە هاوتەریب وەگەرد بەرزەوبوین نرخ غاز لە ئەوروپا و ئاسیا دویای لەشکرکیشی رووسیا لەبان ئۆکرانیا، خوازین وزەی زوخاڵ زیای کردیە.

غاز لە ساڵ گوزەشتە 24% لە وەکارهاردن وزەی جەهانیە، کە بەراورد وە ساڵ گوزەشتە 25% داوەزیە، بەڵام بەرهەمهاوردن غاز تا رادەیگ وەشیوەیگ مەنیە.

وەپەی راپۆرتەگە، دامەزراوەی وزە هووشداری داگە لەوەگ بەرزەوبوین رێژەی دەردان گازی ژەهراوی لە وزەوە، مەترسی دەرکردن ئامانجەیل ڕێککەفتن کەشوهەوای پاریس لە ریەگەی خوەی دیرێد، ئەگەر حکومەتە جەهانییەیل ریکارەیل پەلە نەگرنەوەر، وەپەی ڕاپۆرتەگە.

وەپەی ڕێککەفتن پاریس، بایەسە تا کۆتایی ئی دەیە رێژەی دەردان گازی ژەهراوی ئەرا نیمە کەم بکریەێد تا ئاست کارەساتبار لە گەرمبوینی جەهان دروس نەوود.

نزیکەی گشت دانیشتگەیل جڵهان کەفنە وەر ئاست ناتەندروس لە ماددە پیسکەرەیل وای هویرد و زیانبەخش، وەگورەی توێژینەوەی نوویگ، کە لە مانگ ئازار ساڵ گوزەشتە بڵاو کریایە، داوا لە وەرپرسەیل تەندروسی و توێژەرەیل کەرد بکەفنە فتراق سنووردارکردن سەرچەوە سەرەکییەیب پیسبوین، جویر دەردان گاز ژەهراوی لە وێستگەیل کارەبا، پیشەسازی ئاسانکاریی، و ماشینەیل.

گەردیلەی وای بویچگ کە قەوارەگەی ٢.٥ مایکرۆن یا کەمترە لە ژەهراویترین پیسکەرەیل واس کە نیگەرانی تەندروسی مرۆڤە، وەو شیوە توەنن بڕەستە  سویە و گەردین خوین، هەرلیوا هاتێ بوونە مدوو جەڵتەی تەنگەهەناسی، جەڵتەی دڵ، جەڵتەی مێشک، لەکارکەفتن سویە، زیان رەسانن وە تەندروسی دەروینی، و مردن وەرجە وەخت.

وەپەی بڕیگ مەزەنە، لە ساڵ ٢٠١٩ نزیکەی هەفت ملیۆن کەس لە جەهان وەمدوو پیسبوین واو گیانیان لەدەسدانە.