راپۆرتیگ بەریتانی: عراق لەڕوی هوشداریکردن ئابووری و جەنگ "ئيران وئیسرائيل" شاریایەگە ئاشکرا کرد

شەفق نيوز- هەڵگەردان تایبەت 

جەنگ ناوەین ئیران و ئیسرائیل خاڵەیل لاوازی لە قەوارەی دارایی عراق ئاشکرا کرد، و تورتی ژیرخان هەناردەکردن نەفت خستە دەیشت، لەناو پرسیارەیلیگ کە ئایا بەغداد رخباری ئی کارە زانێد، و ئایا کەفێدە جویلە ئەرا چارەسەرکردن لاوازی ئابووری درویژماوە.

وەگورەی راپۆرتیگ ئاژانس شەفەق نیوز هەڵگەردانی کرد، کە لە سایت "أمواج" بەریتانی دەرچگە، هەناێ جەنگ ناوەین ئیسرائیل و ئیران هەڵسیا، حکومەت عراقی کەفتە تیکڵاییگ لە ئومید و نیگەرانی، کە بەرزەوبوین نرخ نەفت ئاسوودەییگ وەختانە وەپی دا، لە سای فشارەیل دارایی وەردەوام لە ئەنجام داوەزیان داهاتەیل هەناردەکردن نەفت، وەلێ لەلاییگ ترەک، نادیاری لە بانان ئەو جەنگە و مەزەنەیل بەسانن گەروو هورمز ئاشکرای تورتی دارایی عراق کرد، کە زیاتر لە 90% لە هەناردەیل وزەی عراقی وەپیەو رەد بوود، كە وەیجویرە ئەگەر نرخ نەفت بڕەسێدە ئاستەیل میژووییش، هەر مقیەتیکردنیگ دروس نیەکەێد لە کاریگەرییەیل جەنگ هەرێمی.

  راپۆرتەگە وتیش: جەنگەگە رووشنایی خستە بان نەوین پلانسازی فریاکەفتن لەلای عراق، و دووارە ئەو پرسیارەیلە هاوردە یان لەبان توانی خوەیڕاگریی لە سای نائارامییگ دویرودرویژ، دیاری کرد کە چگن عراق وەرەو ناو کڕەیل زەنگ هەرێمی، هیشت جاریگ ترەک بکەفێدە ژیر فشار دەرەکی.

  لە وەختیگ ئاگربەسی رووژ 24 حوزەيران لە تیژی رخباریەیل کولەو کرد، جەنگ ناوەین تەهران و تەل ئەبیب ئاشکرای خاڵەیلیگ لاواز لە قەوارەی سیستەم دارایی عراق کرد، هەمیش لە ژیرخان هەناردەی نەفت، وەگورەی راپۆرتەگە، کە دووپات کرد کە حکومەت فیدڕاڵی لە بەغداد گامەیلیگ توکمە نەنا ئەرا کەمەوکردن پشتبەسینی وە بازاڕ نەفت کە بانوخوار کەێد، کە حکومەت محمد شیاع سودانی خشتەیەیل بودجەی ئەرا ئەنجومەن نوێنەرەیل کلنەکرد، هەرچەن ئەو بەشیگە لە پلان سێیانی (2023-2025).

راپۆرتەگە مەزەنە کرد ئی پلانە کەمدەسی ساڵەنەیگ توومار بکەێد، کە رەسێدە نزیکەی 64 تريليۆن دينار عراقی (48 مليار دۆلار)، وەمدوو داوەزیان نرخ نەفت، وتیش: ئەو داهاتەیلە کە فرەگەی ئەرا مووچەیل 4 ملیۆن فەرمانبەر حکومەتی دیاری کریەێد، وەڕیژەی 3% لە  خەرجەیل کەمترە.

لە گامیگ کە راپۆرتەگە وە بیوینە باسی کرد، وت: حکومەت ری وە وەزارەت دارایی دا پویل لەو سەندوق باجەیلە بوەێد کە داوا نەکریانە، کە جویر ئەمانەت کۆمپانیا و کەسەیلیگە و هەواڵەیان ئەرا ئیدارەی دەسەی گشتی باجەیل کریاس، وە مەرجیگ ئەو ئەمانەتە تەمەنی لە پەنج ساڵ رەد نەکروێد، کە وت: ئی کارە نشان بڕ زوور دارایی و کەمی ریەیل دەێد ئەرا دڵنیایی لە ئارامی دارایی.

 هەمیش وت: پسپۆڕەیل هوشداری بووە دەن کە شایەت عراق دووارە گلەو بخوەێد ئەرا قەرزکردن لە سەندووق کاش ناودەوڵەتی، کە ئەوە وە گامیگ وەرەودویاچگن گەورەیگە، دیاری کرد کە رەفتارەیل دارابی ئیسە فشارەیل زیایەو کەن، و ریگری لە پڕۆژەیل ئەوزەڵکردن کەن، و خەرجکردن شایستەیل ئەرا پارێزگایەیل خەنە دیریگ، لە سای گیچەڵیگ ئابووری ریشەدار کە لە چارەسەری سیاسی رەد کەێد.

 راپۆرتەگە باس ئەو گیچەڵەیلە کرد جویر بەدی دیاریکردن داهاتەیل، و وسیان کەرت تایبەت، و لاوازی پلانسازی درویژماوە، وەگەرد سیاسەتکردن ئامرازەیل ئابووری، کە سیاسەت دارایی جویر ئامارزیگ زوورهاوردن وەکار تیەێد لەناو ململانێەیل ناوخوەیی، چ لەناوەین حزبەیل سیاسی یا ناوەین بەغدا و هەرێم کوردستان، وتیش: بەغداد توومەتبار هەرێم کوردستان کردگە وە گریەبەسەیل نەفتی کە مووڵەت وەپییان نەیریاس، و هەناردەی نەفت لەڕی بەندەر جیهان تورکی وەبی رەزامەنی حکومەت فیدراڵی.

 دیاری کرد کە ناکۆکیەیل ناو عراق لەبان وەڕیەوبردن کەرت نەفت گیچەڵیگ ستراتیژی گەورەتر نشان دەێد، کە عراق پشت نیمچە تەواوەتییگ وە یەی ری هەناردەکردن بەساگە، دووپات کرد کە جەنگ ئیران و ئیسرائیل، و نەوین ئارامی هەرێمی لە پەلامارەیل 7 أكتوبر/تشرين یەکەم 2023ەو، رووشنایی خستنە بان ئەو رخباریەیلە کە پەیوەندی وەی ریەو دیرن، کە هاتێ هەر جەنگیگ رەدبوین زیاتر لە 90% لە داهتەیل نەفتی عراق بووسنێد، کە شایەت زەرەدیگ وە وڵاتەگە بڕەسنێد کە رەسێدە 250 ملیۆن دۆلار لە رووژیگ، کە ئەوە بوودە گورز قورسیگ ئەرا ئابوورییگ تورت.

وەگورەی راپۆرتەگە، ئەو جیگرەیلە کە عراق دیرێد، جویر بارکردن هشکایی، چەسپیا کە خەرجی فرەس و دڵنیایی نەیرێد، و عێراقیش وەناوچگنیگ وەدەس نەهاورد لە ئارامگردن ریەیلیگ جیگر ئەرا هەناردە.

وتیش: عراق هەرچەن پلانەیل زیایکردن بەرهەم نەفت راگەیان ئەرا زیاتر لە 6 ملیۆن بەرمیل لە رووژیگ لە ساڵ  2029، وەلێ هیمان زیان لە ژیرخانەیل هەناردەی دویاکەفتگ وەشیوەی رخداریگ دیرێد.

وەگورەی راپۆرتەگە ذي گیچەڵە کارەیلیگ سیاسی ئاڵووزەو کەێد، کە پڕۆژەیلیگ جویر کڕ لویلەیل بەسرە - عەقەبە وە خەرج 9 ملیار دۆلارر و کڕ بەسرە - یەنبع کە یە چەن ساڵیگە وسیاس، هیمان گیر هاتنە لەوەر بەشەوبوین سیاسی و پاوەنەیل دارایی، وتیش: دانوسەنین وەرد دەسەڵات سوریا ئەرا زنیە کە کڕ کەرکوک - بانیا دووارەو بوی، وەلێ وەبی دەرئەنجام دیاریگ، و هیمان کڕ کەرکوک - جیهان تورکیا وسیاس.

    راپۆرتەگە وتیش: هیچ لەی جیگرەیلە وە کارا یا بیلایەنی سیاسی یا ئارام و بیوەی نیزانیەێد، کە هیلێد عراق فرە بکەفێدە وەر نائارامی هەرێمی.

 دیاری کرد کە گیچەڵیگ ئابووری قویلترەکە لە تەنیا خاڵ لاوازی، کە لە وەردەوامی عراق لە وەپشتگووشخستن کەرتەیل نانەفتیی دیار دەێد، هەرچەن سەندووق کاش ناودەوڵەتی هوشداری دەێد کە سەختی رەوش دارایی چوودەو ئەرا پشتبەسین فرە وە نەفت، و خەرجکردن فرە، و کەمی لە وزە، و ناسکی کەرت دارایی، و گەندەڵی باو.

وتیش: ئی جەنگ دویاییە لە ناوچەگە نەبایەس جویر رویداویگ ناکاوی بزانیەێد، وەلێ جویر ئاگادارکردن کۆتایی، و هوشداریکردن سەندووق کاش ناودەوڵەتی هاوردە یاد کە عراق فرە کەفتیەسە وەر قەیرانەیل دەرەکی، و داوا لەلی کرد ریکارەیل زویوەزوی جیوەجی بکەێد، کە چاکسازی لە قەوارەی کرا، و نووەوکردن بانکەیل حکومەتی، و بەرهەمهاوردن لە ژیرخانەیل گرێدەو ئەرا پاڵپشتیکردن هەمەڕەنگی ئابووری، وەتایبەت لە وزە و هامشوو و بازرگانی.

راپۆرتەگە لە کۆتایی وت: نەوین چاکسازی گەوهەری هیلێد عراق بکەفێدە وەر بانوخوارکردن بازاڕ جیهانی، و فرە زیاتر کەفێدە ژیردەسەی بەرژەوەنی هاوسایلی.