ئاوارەیی و ویرانکاری.. "دەیدام هشکەساڵی" ئاوایی عراق خوەێد (وینە)

شەفەق نيوز- بەغداد/ ميسان

لەناو قوڵایی ئاوایەیل باشوور عراق، دی باسکردن لە کشتوکاڵی و ئاو نەمەن، کە باس باسە باس مەنین یا چگن، کە هشکەساڵی ساڵ دویای ساڵ زیایەو بوود، و ئاوایە نەختەیل کردە زەوی سیە، و سەدان کەس ناچار کرد ماڵەیل وەجی بیلن، کە وڵاخ و زەوی و میژوویان وڵ کردن.

  وەگەرد ئەوە، ئاوایەیلیگ وەتەواوی کەفتنە ژیر هەڕەشەی فەوتیان، دویای ئەوە کە دەیدام هشکەساڵی  گشت ئەو چشتەیلە قویتا دا کە کشاوەرزەیل لەناو زەوی خوەیان هیشتیاد، لەوەڕ ئەو قەیران ئاوە کە بویە چشتیگ رووژانە ئەرا جفتیارەیل و خاوەن گامیشەیل و راوچیەیل (ئەهوار)، کە دی هیچیگ وە وەپییان نیەکریەێد، و بوینە ئاوارە وە مینەی ژیانیگ لەناو ئەو شارەیلە کە قەیران باریان سەنگینەو کەێد.

لە یەکیگ لە ئاوایەیل پارێزگای میسان، "داڵگ هاجەر"، ژنیگ پەنجا ساڵە، خاوەن سێ دویەتە، خوەی لەڕوی سەختی ئی ژیانە دیەو، دویای ئەوە کە مەرگ وە وەخت زەوییگ شویەگەی رفان، و تا ساڵەیل دویرودرویژیگ لەبان ئیوەتکردن گامیش و راوەماسی لە چەمە نزیکەیل ژیان خوەی کردیاد، و هەرچەگ لەی سروشتە وەدەسی کەفتیاد، چیاد فرووشتیادەی، تا تیکەنان خوەی و دویەتەیلی درارێد.

  وەلێ وەختیگ چەم کوورەو بوی و گامیشەیل مردارەو بوین، دی هەر ئەوە وەدەسی هات، بان بگرێدەوەر، هەکاتی هاوسایلی، و زەوییگ وەجی بیلێد، ئاو و دانیگ لەناوی نەمەن.

داڵگ هاجەر، وە دەنگ کڕیگ، کە مەینەتی ساڵەیل شەکەتی کردگە، ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز ئویشێد: لەناو خێر ئاو و ئیوەتکردن گامیش و راوەماسی بویم، وەلێ ئیرنگە، هیچیگ ئەرام نەمەنیە، نە ئاو نە دان، دی گامیشیش نەمەن، ئەراوە سەر خوەم هەڵگردم، وەمینەی تیکەنانیگ ئەرا دویەتەیلم.

 فرەی مەردم پارێزگای میسان پشت وە کشتوکاڵی بەسن جویر سەرچەوەیگ سەرەکی ئەرا داهات، وەگەرد ئەوەیش، ناوچەیل ئەهوار ئاوارەبوین تاکانە، و فرووشتن گامیش وە نرخ ئەرازان وەخوەیان دین، لە ئەنجام نەوین لەوەڕ و ئاو، بیجگە مردارەوبوین حوشترەیل، وەقسەی ماجد جمعە عەبدولحەسەن، وەڕیەوبەر کشتوکاڵی میسان.

 عەبدولحەسەن ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز ئویشێد، پارێزگاگە زیان لە قەیران ئاو تیژیگ ئەرا چوارەم ساڵ لەشوینیەک وەخوەی دوینێد، وەلێ ئمساڵ، رەسیەسە رخباری لە کاریگەریی لەبان کشتوکاڵی درەختی و ئاژەڵی.

 وتیش: پلان کشتوکاڵی تاوسانی وەتەواوی سڕیاوە، لە وەختیگ هیمان پلان زمسانی چەوەڕی ئەوە کەێد وەزارەت سەرچەوەیل ئاو و کشتوکاڵی هاوڕا بوون، لەناو نیگەرانی فرەیگ لە زیایبوین قەیرانەگە.

 هەرچەن وەرز کشتوکاڵی زمانی ساڵ 2025-2026 نزیکەو بویە، تا ئیسە وەزارەت کشتوکاڵی باس پلان کشتوکاڵی نەکردگە، لە وەختیگ جفتیارەیل چەوەڕی نادیارییگ وە نیگەرانی کەن.

مەهدی زومەد قەیسی سڵاکار وەزارەت کشتوکاڵی عراق، مدوو سەرەکی لەپشت ئەوە گلەو دەێد ئەرا چەوەڕیکردن وەزارەت سامانەیل سروشتی تا هەشمار ئەمار ئاو وەردەسە بکەێد.

 قەیسی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز دیاری کەێد کە وەزارەت کشتوکاڵی هەرچەن چەوەڕی کەێد لە ئامادەکردن پلانەگە تا زەرەد وە جفتیارەیل و داهات ئاو نەڕەسێد، وەلێ دەسکرد وە هویرکردن وە جیگریگ وەگەرد دەگمەنی ئاو بگونجێد، لەلییان گەشەپیدان شیوەیل ئیوەتکردن گامیش، و رویکردن وەرەو سیستەم ئیوەتکردن ماسی بەسیاگ، وەلێ ئی پلانەیل تەمادارە تویش راسگانی سپۆنسەرکردن و کەمیی پویل تیەن.

 دووپاتیش کەێد کە ئامانج وەزارەتەگە مسۆگەرکردن ئاسایش خۆراکە و وەکارخستن جفتیارەیل، ئەرا دویرکەفتن لە کووچبەری وەرەو ئەو شارەیلە کە خوەیان باریان وە فشار نیشتەجیبوین سەنگینە، و ژیرخانەیل شەکەتن.

 لەلای خوەییش، سائر موخیف ئەندام دەسەی کشتوکاڵی و ئاو و ئەهوار لە پەرلەمان عراق ئویشێد: پارێزگایل ناوڕاس و باشوور، وەتایبەت ئەهوار، لە وەخت زەوییگ کەفتنە زیان هشکەساڵی، کە بویە مدوو کووچکردن خیزانەیل ئاوایی وەرەو شارەیل.

  موخیف لە قسەیلی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز هوشداری دەێد کە وەردەوامبوین قەیران ئاو لە خود ئاستەگە، وەبی چارەسەری راسگانی، کووچکردن زیایەو کەێد، وەگەرد کێشەیل نوویگ لەناو شارەیل، جویر زیایبوین بیرکاری و داوەزیانی خزمەتگوزاری، لە سای نەوین پلانیگ لە حکومەت ئەرا زوورهاوردن وەبان تورکیا تا ئاوەگە زیاتر مەرەقەز بکەێد وەرەو عراق.

   ئەهوار، ئەو گوڵەمەیل ئاویە لە باشوور عراق، سەرچەوەی سامان ئاژەڵ و خۆراک بوین، وەلێ وەتەواوی ئاڵشت بوی، کە رێژەی کووچکردن لە دانیشتگەیلیان لە 60% رەدکرد، وەتایبەت لە خاوەن گامیشەیل و راوچیەیل ماسی، وەقسەی تەحسین موسەوی پسپۆڕ کشتوکاڵی.

زەرەدەگە تەنیا لەبان پیاوەیل نەوی لە ئەهوار، کە موسەوی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز ئویشێد: ئەو ژن ئاوایە، کە کەسیگ بەرهەمدار و خاوەن دەسیگ سەرەکی بوی لە ئابووری، ئمڕوو بویە قوربانی ئی ئاڵشتبویەیلە، کە ناچار بوی واز لە زەوی و کار خوەی بارێد، تا زوورەگە لەبان شارەیل زیاترەو بوود.

 موسەوی وەرپرسایەتی خەێدە مل حکومەت لە نەوین چارەسەری کارا، کە وت: ریکارەیل حکومەت لە خود کارەساتەکە گەنتر بوی.

وەرجەیە، عەون زیاب وەزیر سەرچەوەیل ئاو وت: عراق تویش سەختترین ساڵ ئاوی تیەێد، کە دەیان ساڵە وەیجویرە نەویە لەوەڕ کەمی واران و کەمی داهاتەیل لە دەوڵەتەیل بان سەرچەوە، و دووپات لە خوازیاگی گرنگ کرد ئەرا زیایکردن تەکان ئاو ئەرا نواگیریکردن سەختیەیل ئاوی، وەتایبەت وەگەرد زیایبوین کاریگەرییەیل ئاڵشتبوین کەشوهەوا.

 عراق لەناو زەرەدمەنترین پەنج دەوڵەت لە جیهان لە ئاڵشتبوین کەشوهەوا دریەێدە قەڵەم، وەگورەی راپۆرتەیل نەتەوە یەکگرتگەیل و ریخریاگەیل ناودەوڵەتی پەیوەندیدار.