لە سەردەم راوچێەتی ئەرا سەردەم کوێلەکردن
كه‌نعان حاته‌م/ هەنای ئنسان نیشتەجای ناو ئەشکەفتەیل بوی، و داهاتەیلی لە سەرچەوەی راو بوی، ژنەیل ئەو وەختە، داشت مقەیەتی مناڵەیلیان کردیان، و داهات راو پیاوەیل بەشەوە کردیان، ک ژنەگە بەش کەسیگ لە خیزان و بنەماڵەگەی گوما نەکردیاد، و نەیشتیاد کەسیگ لە خواردن خوەی بیبەش بوود، ئەگەر خوەییش وە زگ ورسگ بەخفتیاد، هەکاتی داڵگەیل ئمڕوو، پاپای خوەی نییە، تەنیا هووڵی و هویری هالە لای کەسەیل خیزانەگەی، چ لە فەرزەن خوەی بوود، یا لە کەسەیلیگ تر لەو بنەماڵە، ک وەیجوورە رەسیمنەو ک ژن خاوەن دەسەڵات بویە، و دارایی لە ژیر دەس خوەی بویە.
ئەو مەوقە، پیاوەگە هەمیشە خەریک ڕاوکردن بوی، و تا بتوێنێد راو بکەێد، بایەدە پیاوەگە چەن رەفتاریگ وەکار بارێد؛ یەکەمیان فێل ومەکربازی تا ئاژەڵ یا ماسی یا مەلەوەر بخەڵتنێد، و بتوێنێد بگریدەی، و دوویەمیان بایەدە دڵی سەخت بوود و رەفتاری توندڕەو بوود تا بتوێنێد وە زوور و سەختی وبی رەحمانە ئەو ئاژەڵەیلە بکوشێد، و سێیەم رەفتارەگەی ئەوەسە ک بایەدە ئەو پیاو راوچیە دان و خوەراکەگە گیر بارێد و شوونە ستراتیژییەگە داگیر بکەێد، تا ناچار ئەو نێچیرەیلە بکەێد بکەفنە وەردەسی.
وەگەرد ئەو رووزگار و سەردەمە ک ئایەم راوچی بوی، پیاو بویە خاوەن ئەو سێ رەفتار بەدە، فێڵ ومەکربازی، وتوندڕەوی و دڵسەختی، و گیرهاوردن و داگیرکردن، باوجی ژنەگە و دڵنەرمی خوەی و دڵسووزیی مەن، و هەر جوور خاوەن ماڵ و دەسەڵاتداریگ ک دارایی ماڵەگە لەژیر دەسی بوی، هەر وەو جوور عەداڵەتیە لە بەشکردن خوەراک ئەرا گشتی مەنەی، و هەر هووڵی ئەرا گشتی بوی، و پاپای خوەی نەوی.
دویای ئەوە ک ژنەیل لەوەخت ناوە و چشت شووردن، کەفتنە فتراق ئەوە ک تویەمەیل هەنای ئاو رشیەێدە بانیان بوونە دار و درەخت، و ئیجا بەر گرن، هات هووکارەی کشاورزی بوی، و هیشت ئایەم لە ئەشکەفتەیل دەرچوود.
وەداخەو ک هەنای پیاوەگە لە ڕاوکردن واز هاورد، و لە ئەشکەفتەگە دەرچگ، و لە کوێەیل داوەزیا، و بویە کشاورز، و شارستانیەت دەس وەپیکرد، ئەو سێ رەفتارە لە ناو دەروینی جیگر بوین، باوجی ئیجا لەبان ژن وەکاریان هاورد، جوور نێچیر نوویگ، تا ژن لە خاوەن ماڵ و دەسەڵاتدار مهرەبانیگ بکەێدەی نەوکەر خوەی، وەو سێ رەفتارە ک لە سەردەم راوچێەتی لە دەروینی چەسپیان.
پیاوەگە، کەفتە هونەر کوێلەکردن ژن، دەسکردە فێڵ و مەکربازی، و دڵسەختی و توندڕەوی، داگیرکردن و شوون و گیرهاوردن ماڵ و دارایی.
بی گومان، وەرخودان ژن وەرانوەر ئەو رەفتارەیلە دەس وەپی کرد، تا ژنیش کەم کەم رەفتارەیل نوویگ وەکارهاورد، جوور وەرخودانیگ لە نوای ئەو ستەم و نەوکەریە ک پیاو وەکاریان تیارێد، تا ژنەگەیش، چوونکە ئەو هێز لەشیە نەیرێد، رەگەزی خوەی وەکار هاورد، تا کەم کەم، خوەی بکەێدە تەنیا لەشیگ لە وەردەم پیاوەگە، و واز لە فرەی مافەیل خوەی بارێد.
لەوە خراوتر، ئەو سێ رەفتارە ک پیاو لە سەردەم راوچێەتی ئەرا سەردەم کوێلەکردن ژن و مناڵ و بنەماڵەی خوەی هاوردەی، لە شارستانەیت، بوینە رەفتار دەسەڵاتدارەیل، ک و هەمان شیوە، کویلەی مەردمەگە وەو سێ رەفتارە کەن، و جووراجور ناونشانەیل، چ وەناو خودا، یا وەناو خاک، یا وەناو نەتەوە، یا وەناو بەرژەوەنی گشتی، فێڵ و مەکربازی راوچیەگە هاتە جی، و هەمیش وە چەک و دارودەسەی دڵسەختیگ رخ مەردم و گەل بەن، و هەمیش وە هەزاران دەسپیچگ و بەهانە، داگیر داهات و شوونەیل ستراتیژییەکان کەن، تا مەردمەگە بکەنە نەوکەر و نێچیر خوەیان.
ئەگەر وەرەو سەرچەوەی ئی نەهامەتیە بچیمنەو، و خاس لەلی هویرەو بکەیمن، دوینیمن ک تەنیا رییگ هەس ئەرا خاسەوکردن و دەرچگن لەی نەهامەتیە، ئەوەسە ک ئەرا خود هووکارە سەرکیەگە بچیمنەو، ک ئەگەر ژن ئازاد نەوود، گەلیش قەت ئازاد نێەوود.
