رای گشتی لە ساڵیاد تاوانەیل ئەنفال دیاری نییە
عەلی حسێن فەیلی
هەرچەن هویرمان عراقیەیل پڕە لە کارەسات و نەهامەتیە خویناویەیل، وەلێ وەدەگمەن وە هوشیاری بڕەیل یا وە شیوەیگ ئاشکرا باسیان کەن، چوینکە لە ئەزموونە تاڵەیل یای گردن کە زینیکردن ئی یادەیلە شایەت بوودە ئامرازیگ ئەرا وەکارهاوردن سیاسی ئەرا بەشیگ لە لایەنەیل.
لە گشت ساڵیگ یاد هەڵمەتەیل ئەنفال رەد بوود کە رژیم سەدام حسێن وەبان کورد جیوەجیی کرد، وەبی ئەوە کە کارلیکییگ راسگانی لە رای گشتی عراقی بوودە بەشی، مدووەگەی لەوەر ئەو. نییە کە هویرمان بڕەیل کەمە، ولێ چوودەو ئەرا سیاسەتەیل فەرمی کە کە ئی بوونەیلە نادە کارەو، و رەهەندەیل نیشتمانی و مرۆییان خستنە پشتگووش.
حکومەتەیل لەشوینیەک، وەگەرد ئامرازەیل راگەیاننیان، وتاریگ سیاسی وەکار هاوردن کە باوەت رەوشتی لەناوی نییە، کە شیوەیگ لە سەرسامی و خەمسەردی لەلای مەردم پەیا کرد، ئی رەفتارە بڕوایی کەمەو کرد، و بەشەوبوین قویلەو کرد، تا سیمای خەفەتخواردن ئەرا مناڵیگ ئەنفالکریای بویە ماریگ ناوازە، بەشیگیانیش رەسیە ئەوە کە دەسپیچگ ئەرا تاوانەگە پەیا کەێد یا وە باڵای بکەشەو ئویشێد!.
ئەگەر سیاسەتەیل راگەیانن وەدرویژایی ئی بیس ساڵ گوزەشتە پیشەیی و دادپەروەریی زیاتر بویاتاد، وەنە عراقیەیل ئمڕوو، وەگشت چینەیلیان، لەنوای ئەوانە بوین کە دژوە ناوانەیل ئەنفال و ئەو کوشتارەیل ترەک هاوار کردیان، وەلێ وتار هەڵوژیای و وەکارخستن سیاسیی وەردەمی تاریکەو کرد، و جادە بیئومیدەو کرد، و دەسپاچەی دامەزراوەیل دەوڵەت کرد.
زیاتر لە چوار دەیە وەبان ئەو کوشتارەیلە رەد بویە کە رژیم بەعس وەبان ئاوای و شارە کوردەیل جیوەجی کرد، لەژیر ناونیشان "ئەنفال"، وەگەرد ئەوەیش، هیمان هەڵوێستەیل فەرمی کاڵ دیارن، و مەردم نشاندەریگ ویژدانی راسگانی نەیرێد، راسە کە دادگای تاوانی باڵا چگە ژیر ئەنفال جویر تاوان جینۆساید، وەلێ ئەوە نەڕەسیە ئەنجام دروسکردن هوشیاری پڕیگ لەلای کۆمەڵگا، نەیش نواگیری کرد لە کارەساتەیلیگ هاوشیوە لە بانان، نەیش رای جیهانی گشتی فامست چەنیگ ئەو کەلەمە گەورە بوی، مەگەر تا وەخت دیریگ، چوینکە ئیمە لە وەخت خوەی خاسن باسی نەکردیمن.
زانیاریەیل کۆمەڵایەتی زانن کە پەراویزخستن ئی یادەیلە یا خەمسەردی وەگەردیان، ویژدان بڕەیل سەردەو کەێد، و گیچەڵیگ رەوشتی رخداریگ خەێدە ناو کۆمەڵگا، کە ساڵیادکردن راسگانی وەی بوونەیلە، وە بەیاننامەیل فەرمی نیەکریەێد، بەڵکم وە زینیکردن هووش، و بەشدارکردن نەوەیل لە فامستن سەرهاتەیل تا بزانن چە کریاس و چە بویە.
ئەوەگ ئمڕوو نیەسەی، تەنیا رویداویگ میژووی نییە، بەڵکم بنمایەیگ دروستی و مرۆیی گرانیگە، کە مەینەتی رەوشتی رەسیەسە سنووریگ کە دی مەردم تاوانی ئەوە نەیرن بنووڕنە وینەی قوربانیەیل، یا گەورەیی تاوانەگە بفامن، و یەیش هەڕەشەی رخباریگە ئەرا ناسنامەی ئی وڵاتە، و ئەرا تیکەڵای کۆمەڵایەتیی.
شایەت وەپشتگووشخستن ساڵیاد ئەنفالکردن بارزانیەیل لەی ساڵە نموونەیگ ئاشکرا بوود ئەرا ئی دیارنەمانە، کە دەسپیچگیگ نییە ئەرا گوماکردن ئی کارەساتە لە هووش گشتی، چوینکە هویرمان بڕەیل گەشە نیەکەێد مەگەر وەختیگ هاوڵاتی بڕەسێدە ئەو ئاگا کە یە هن خوەیە، و بزانێد یە لە ناخ پرسەگەی ئەوە.
زینیکردن ئی ساڵیادە ئەوە نییە کە قوربانیەیل فرەوە بکەێد، ولێ وسیانیگە ئەرا فامستن ئەوە نە چوین کورد رەسیە ئەو رووژە لە میژوو، و چە بایەسە ئاڵشت بوود تا دووارەو نەکریەێد، کە لەدەسدان سەرمایەی بڕوایی کۆمەڵگا ئمڕوو دوو ئەوەنە زیایەو بوی، و بایەسە وەرپرسەیل نرخداری ئی بوونەیلە بزانن جویر دەروازەیل گلەوداین ناسنامەی نیشتمانی.
ئەنفال تەنیا نەهامەتییگ کوردی نییە، ئەنفال کارەساتیگ عراقی پەتیە، جی ئەوەسە کە گشت پیکاتەیل گەل وەخوەیان بگرنەی، نەگ جویر یادیگ خەفەتبار، بەڵکم جویر هاوار ویژدان دژوە ستەمکاری کە دەنگدانەوەی لە بەسرە و ئەنبار و نەینەوا و لە گشت وژەیگ لەبان زەوی بڕەسێدە گووش، و نەخشەی رییگ وەرەو بانانیگ کە لەناو دادپەروەری لەهویرەو نەچوود.
