تەل جەسان.. چیرووک ئاواییگ فەیلی هەزار ساڵ لەڕوی سەختیەیل رووزگار وسیاس (وینە)

شەفەق نيوز/ وە بەرزایی نزیکەی 10 لەڕوی زەویەو، تەپەی جەسان (تەل جەسان) لە قەزای جەسان پارێزگای واست دیار دەێد، جویر یەکیگ لە کویەنترین ناوچەیل نیشتەجییوین لە باشوور عراق.

ئی تەپە تەنیا بەرزاییگ جوگرافی نییە، بەڵکم لەوە زیاترە، کە یادوەرییگ زنیە ئەرا زیاتر لە هەزار ساڵ لە ژیان و بیناسازی و وسیان لەڕوی سروشت، ئەرا شاریگ فرەی خەڵکی کورد فەیلییە.

شوینیگ کوینە و نەخشەی ناوازە

ئی تەپە وەرجە زیاتر لە هەزار ساڵ دروس کریاس، و زیاتر لە 600 ماڵ وە خەڕگ و چوو دارەخوەرما لەناوی بینا کریاس، کە شیوەی ئەو بیناسازی ژینگەیی کوینە نشان دەێد کە خەڵک ناوچەگە ئەرا نواگیریکردن لافاوەیل پشت وەپی بەسانە.

 سێ باخ سەوز هانە دەورگرد ئەو شوینە، و تەپەگە جویر قەلایگ سروشتی دیار دەێد، کە جویر قەڵای هەولێر هویر لەلی کریاس، و تەیمانەیگ وە بەرزایی 4 مەتر لە چواردەوری دروس کریاس، ئەرا مقیەتیکردنی لە پەلامارەیل لە سەردەمەیل جارانی.

 ئەو تەپە دیوەخانیگ بوی ئەرا هوچان میوانەیل لە جویراجویر پارێزگایەیل، و خەڵکەگەی وە خانەدانی و یەکگردن ناسیاوێن، هەمیش پەیوەندی وە پەنەیل میللی داشت کە هیمان لەناو هویرمان مەردم مەننە.

 یەکیگ لە گەورە تەمەنەیل خەڵک ئی شوینە وەناو غەنی حمود، باس کەێد کە وت: ئیمە گشتمان لە خوەشی و تەنگی دڵمان وەبان یەکتر بویە، و ئەگەر کەسیگ هاوسایگی بمرێد، تا یەی ساڵ بان تەلەڤزیۆنەگەی وە پەڕوویگ سیا پووشێد، ئەرا حورمەتگردن لەو هاوسا.

لە بان تەپە وەرەو گەڕەک نوو

وەگەرد وڵاوەبوین بیناسازی و رویکردن نەوەیل وەرەو گەڕەکە نووەیل، شمارەی دانیشتگەیل ئەو تەپە لە 500 ماڵ هاتە کەمتر لە 50 ماڵ.

وەلێ هیمان بەشیگ لە مەردمەگە خوەشیان تێد لەناو ماڵەیل باوگ و پاپیریان لەبان تەپەگە بمینن، کە نیەخوازن واز لە ریشەی خوەیان بارن، هەرچەن خزمەتگوزاری و چشتە نووەیل لەناوی نییە.

هویرمان شارەگە و ئەو ئاسکە کە نەمەنیە

جاران، چەم  “کەلال” وەقەی تەپەگەو رەد بویاد، کە کەفتیادە وەر لافاوەیل، وەلێ وەگەرد رووزگارەو و ئاڵشتبوین کەشوهەوا، چەمەگە هشکەو بوی، و ئەو ئاسکە کە تەختایی جەسان وەپیەو رەنگین بوی نەمەن، وەگەرد ئەوەیش، هیمان مەنیەسەو، لە هویرمان شوینەگە لەناو کویچە و چایخانەیل کوینە، و تاقە مەکتەوەگە، و روخسار ئەوەگ لە کەسەیلی مەنیەسەو. 

  ئەوسا، ئەو تەپە 5 تا 7 چایخانەی میللی لەناوی بوی، لەلییان چایخانەی مامووستایەیل، و چایخانەی کشاوەرزەیل، و چایخانەی کاسپکارەیل، و چایخانەی کراکارەیل، ئەو چایخانەیلە جویر یانەیل کۆمەڵایەتی رووژانە بوین، خەڵک شارەگە لەناویان گردەو بویان، هەرکە وەگورەی کار و پیشەی خوەی.

میراتییگ میللی بەڵگەکردن خوازێد

ئمڕوو تەپەی جەسان تەنیا ناوچەیگ نیشتەجییوین کوینە نییە، بەڵکم میراتییگ شارستانی و مرۆییە، بەڵگەسازی و مقیەتیکردن خوازێد، هاتێ زنیەوکردنیش خوازێد، کە چیرووک مەردمیگ کوڵبڕەو کەێد کە وە دەس خوەی بیناسازی کرد، و رکدار بوی وەرانوەر هشکەساڵی و لافاو، و ئی ئەمانەتە لە نەوە ئەرا نەوە بویە میراتیی.