شوینپەنجەی سەوزیگ لە سویکە تەنگەیل: رووەک ژیر سا ژیان ئەرا ناو ماڵ عراقیەیل گلەو دەێد (وینە)

شەفەق نیوز/ شەوەکیانیگ گەرم مانگ حوزەیران، سەنا عەبدولحسێن پەنجەیلی وەبان گەڵایل رووەکیگ ئەلزامیا رەد کەێد کە وە وریاییەو لە سویک ژوور میوانەگەی داناسەی، وە خەنینەیگەو وت: ماڵیگ درەخت لەناوی نەوود، چماێ گیان نەیرێد، "ئی رووەکەیلە ژیان و ئارامی وە شوینەگە بەخشن، کە ئیمە فرە خوازیمنەی."

لە وڵاتیگ کە ساڵ لە دویای ساڵ شوینەیل سەوزایی بوبچگترەو بوون، لەناو زاڵبوین کۆنکرێت وەبان ماڵەیل گەڕەکە لاتەیل بەغدا و ئەو شارە گەورەیل، رووەک ژیر سا بویەسە پەنجەرەیگ بویچگ ئەرا سروشت.

لە پایتەخت عراق، کە ئمڕوو فرەی ماڵە سەرنشینەیل لە ٥٠ مەتر چوارسویکە زیاتر نیین (یا تەنانەت جاروەجار کەمترە)، فرە لە دانیشتگەیل ناوچەگە ئەرا هەڵڕازانن شوینیگ تەنگ و رەسین وە هاوسەنگی دەروینی لە ژینگەیگ تەلارسازی دامرکنەر روی وەرەو ئی درەختەیلە کەن.

موحسین جەبار، پسپۆڕ رووەک ژیر سا لە بەغدا ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز وت: "چەن جویریگ رووەک ژیر سا هەس کە گرنگیدانیان ئاسانە و تەنیا وەختیگ ئاودان خوازن کە خوەڵەگەی هشکەو بوود".

رووەکەیلیگ جویر “پووس پەڵنگ” یا “زامیا” وە قسەی جەبار، مانگانە تەنیا یەکجار ئاودان خوازن.

وتیش؛ نزیکەی 90% ئەو رووەکەیلە لە بازاڕەیل عراق  لە تورکیا، ئیران، هۆڵەندا و چینەو هاوردە کریەن.

لەی ساڵەیل دویاییە لەوەر بەرزەوبوین نرخ ماڵ و شوقەیل بویچگ باوەو بوینە، فرە لە خیزانەیل توانای مقیەتیکردن باخچەی تایبەتیام نەمنیە، ئەراوە درەخت ژیر سا جویر جیگریگ پراکتیکی ئەرا قەرەبووکردن لەدەسدان سەوزایی هاتنەسە دی، نەک تەنیا لە ری جوانکارییەو، بەڵکم لە ری کاریگەرییە دەروینی و ژینگەییەیلییش.

لە بازاڕ باب شەرقی کە یەکیگە لە وەناوبانگترین بازاڕەیل درەخت لەناوڕاس بەغدا، سەردانکەرەیل زیاتر لە ٤٠٠ جویر جیاواز دوینن. سەجاد سەعد، کە لە پارێزگای بابلەو هاتگە ئەرا بازاڕکردن، ئویشێد: "پارچەیگ کە لە فرۆشگایەیل وە 30 هەزار دینار فرووشیەێد لێرا وە دوو هەزار دینار پەیا کریەێد". وتیش: گرنگترین چشت ئەوەسە کە جوانترە، وەتایبەتی رووەک پەمگ، کە هوونک و دڵخوەشکەرن ئەرا چەو.

بەڵام گرنگیدان وە رووەکەیل هەمیشە بی سەختی نییە. سەنا عەبدولحسێن ئویشێد "بەشیگ لەلییان هەس  چەنیگ مقیەتیی بکەید هەر فەوتیەن، جاروبار نیەفامیمن ئەڕا". جەبار لە وەڵامەگەی وت: چەن جویریگ هەس خوەڵ تایبەت خوازن، جویر پیتمۆس، کە خوەڵیگ خوازێد نم فرەتەر لەناوی بمینێد.

لە دەیشت لایەن جوانکاری، کاریگەرییگ قویلترەک دیرێد، حسێن حەمدان، پسپۆڕ دەروینناس دیاری کەێد کە "بویین درەخت لە ماڵ دەسمیەتی دەێد لە پاکەوکردن وا و کەمکردن فشار دەروینی". "گەشەی یەواشی درەخت هەست وە ئارامی وە خەڵک دەێد، چەودیاریکردن وەبڕەو لەناو خیزانەگە پەیوەندییەیل خیزان بەرزترەو کەێد."

لە ماڵ ئەسعەد زوهەیری تەمەن 43 ساڵ، سەربان و ژوور میوان بوینەسە شوینیگ سەوزایی بویچگ، ئویشێد: "لە ئاوای لەناو باخەیل میوە گەورە بویمە". "نیەتوانم لە شوینیگ بژیەم کە بی سەوزایی بوود."

وەگەرد ئاڵشتکردن باخچەیل وە دیوار کۆنکرێتی و نەمان دارەیل کەمکەم لە جادەیل، رووەک ژیر سا لە ناوەو پەسا بوودە  چرای ئومید سەوزیگ،  شیوەیگ بیدەنگ بەڵام کاریگەر ئەرا نواگیریکردن تاریکی دیمەن شارەیل.

حەمدان وتیش: " تەنیا دیکۆریگ نیین". "درەختەیل گلەوداین هێماییگن ئەرا ئەو سروشتە کە لە دەیشت لەدەسمان چوود، تەقەلایگە ئەرا سەوزکردن گیان لە شارەیگ تا تیەێد بوورەو بوود."