دويای بڕین کارەبای ئیران... عراق کەفێدە ئامادەباشی و شارەزیەیل چارەسەریگ جیگر پێشنیار کەن

شەفەق نیوز/ لە ژیر رووشنایی قەیران هەڵوەشانن وەخشین ئەمەریکا ئورا هاوردەکردن غاز ئیران،  وەزارەت کارەبای عراق دووپات کەێۆ کە کار لەبان پلانیگ جیگر کەێد ئەرا کەمکردن زیانەیل، وە هەمەچەشنکردن سەرچەوەی غاز و وزە، شارەزەیل ئویشن چارەسەرەگە لە پەیاکردن دیدگایگ ئاشکرا لەلایەن حکومەت عراقەو کە دڵنیابوود لەوە کە وڵاتەگە نەکەفێدە هویچ قەیرانیگ وزە لە بانان.

 رووژ شەممەی گوزەشتە (٨ ئازار ٢٠٢٥)، ئەو ماوەی کە ئەمریکا وە عراق وەخشیە لەو سزایلە لەبان ئیران، کۆتایی هات، و لەوەر ئەوە حکومەت بەغدا نیەتوانێد گاز ئیرانی ئەرا وەکارخستن وێستگەیل کارەبا لە گشت وڵات هاوردە بکەێد.

 رووژ یەکشەممە، وەزارەت دەیشت ئەمریکا کۆتایی ئەو وەخشیە دووپات کرد کە ری وە عراق داگە کارەبا لە ئیران بسینێد، یەیش لە چوارچیوەی سیاسەت "فرەترین فشار" کە ئیدارەی سەرۆک دۆناڵد ترەمپ لە دژ تاران پەیڕەوی کەێد.

 واشنتۆن دووپات لە ڕەتکردن هویچ فریاگوزارییگ ئابووری وە ئیران کرد و باس ئەوە کرد کە ئامانج لەلی کۆتاییهاوردنە وە هەڕەشەی ئەتۆمی ئیران و سنووردارکردن بەرنامەی موشەکی ئیران و ریگریکردنە لە پاڵپشتیکردنی لە گرووپە چەکدارەیل.

 بەڵام قسەکەر وەزارەت کارەبای عراق، ئەحمەد موسا، ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز وت: “تا ئیسە وەزارەت کارەبا هویچ ئاگادارکردنیگ فەرمی لە لایەن ئەمریکی و نەیس لە باڵیۆزخانەی ئەمریکا  لەی باوەتە وەپی نەڕەسیە”.

 پلان جیگر ئەرا ئیران

 موسا دووپات کەێد کە"بەڵام وەزارەت کارەبا ماوەی فرەیگە کار کەێد، وەگورەی رینماییەیل حکومەت، ئەرا هەمەچەشنکردن سەرچەوەیل غاز، ئامادەکردن ماف نیشتمانی غاز، و وسانن سزیان غاز هاونەفتی."

 وتیش: "وەزارەتەگە کار کەێد ئەرا هەمەچەشنکردن سەرچەوەیل وزە، کە پڕۆژەی خول تێکەڵا هەس، و زیادکردن وزەی گواستنەوە لە کڕەیل پەیوەندیکردن وەرد تورکیا و ئوردنر هەمیش وەزارەتەگە تەقەلا دەێد عراق و خەلیج وەرجە تاوسان هاتگ گریەبیەید، هەمیش کار لە وێستگەیل وزەی خۆر کەێد، دەستپێشخەری بانک ناوەندی گورجەو کەێد، و بینایەیل حکومەت بوونە سیستەم وزەی خۆر".

قسەکەر وەزارەت کارەبا هەمیش وت: “بیجگە لە هەماهەنگی بەرز وەرد وەزارەت نەفت ئەرا دابینکردن نەفت چەرمگ ئەرا وێستگەیل و کاروەپیکردنیان، هەمیش هاوردەکردن 600 مەتر سێجا غاز لە ری سەکوو غاز شلەو کە لە بەندەرەیل عێراق دانریانە”.

 لەباوەت ئەگەر دابینکردن گشت ئەوانەی بان لەجیای غاز ئیرانی، ئاشکرا کەێد کە “ئی پلانە جیگرەیلە بەشیگ لە خوازینەگە پڕەو کەن و زیانەیلی کەمەو کەن، بەڵام خوازینەیل ئیمە غازی هاوردە ناشاریەنەو، لەوەر کەمی غاز نیشتمانی”.

قسەکەر وەزارەت کارەبا "ئومید دیرێد وە تەواوکردن ریەیل وەرەو  واژووکردن ئەو کۆمپانیایلە کە رۆڵ ناوەندگیری دیرن ئەرا کلکردن غاز تورکمانی ئەرا عراق" ڕێککەفتن تورکمانستان کارا بکەن.

 هاوردەکردن غاز و گلەوداین قەرزەیل

 لە باوەت هەڵوێست پەرلەمان عراق لەبان پرس هاوردوکردن غاز ئیران و گلەوداین قەرزەیل،  زیا هندی حەسناوی، ئەندام دەسەی بەرهەمهاوردن لە پەرلەمان ئویشێد: باوەت هاوردەکردن غاز ئیرانی ناسکە و کەڵافەس، وەتایبەت وەگەرد کۆتایی هاتن وەخشین ئەمریکا کە ئەوسا ری وە عراق دا وەبی سنووردارکردن هاورده بکەێد”.

 حەسناوی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز وت: “بایەسە ئمڕوو وەزارەت کارەبا جددی و کاریگەر بوود لە پەیاکردن چارەسەری وەردەوام، چ وە ئاسانکاریی ریەیل پویلدان یا هەمەچەشنکردن سەرچەوەیل وزە، چوینکە وەردەوامی پشتبەسین وە هاوردەکردن وەبی پلان جیگر، عراق مینێدە ناو گیژاو دووارەبوین قەیرانەیل”.

 لەباوەت ئەو قەرزەیلە کە قەرزار ئیرانە ئەرا غاز، حەسناوی دیاری کرد کە "بەریەسیگ زیایەس، و هاتێ کاریگەری لەبان چگن غاز بوود ئەگەر میکانیزمیگ گونجیاگ لە پویلدان پەیا نەکریەێد."

 ئاشکرا کەێد کە "چارەسەرەگە لە وەڕێوەبردن ئی باوەتە وە شیوەیگ نەرم و نیان، لە ری لەیەکفامسنن دوولایەنە یا پەیاکردن میکانیزمیگ جیگر ئەرا پویلداین جویر ئاڵوگۆڕ بازرگانی یا پویلدان وە قەرز، وەشیوەیگ کە وەردەوامیی دابینکردن وزە وەبی ئەوەگ کاریگەری لەبان ئابووری عراق بیاشتوود".

 دووپاتیش کەێد کە “ئەنجوومەن نوێنەرەیل لە نزیکەو کەفێدە فتراق ئی باوەتە داوایش لە حکومەت کەیمن دیدگایگ ئاشکرا دانەێد کە دڵنیابوود لەوە کە عراق نەکەفێدە هویچ قەیرانیگ وزە لە بانان، وەگەرد گرنگی زویکردن لە پڕۆژەیل بەرهەمهاوردن غاز ناوخۆیی تا کەمکەم  پشتبەسین وە هاوردەکردن سووکەو بوود”. 

رێکخستن نوویگ ئەرا عراق  

 لای خوەییش شارەزای ئابووری، مستەفا فەرەج ئویشێد “هەڵوەشیان وەخشین ئەمەریکا ئەرا هاوردەکردن غاز ئیرانی، عراق خەێدە وەردەم سەختییگ گەورە لە دەسەوەرکردن خوازینەیل وزە، ئەراوە هاتێ حکومەت عراق پەنا ئەرا ڕێککەفتن نوو بوەێد جویر دویاخستن پویلدان یا ئاڵوگۆڕی بازرگانی ئەرا خەرج هاوردەکردن غاز ئیران”.

 فەرەج لە قسەیلی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز مەزەنە کەێد کە "ئەگەریترین وژاردە ئەوەس عراق وەردەوام بوود لە هاوردەکردن غاز ئیران لەڕی ڕێکخستنە داراییە نووەیل، جویر دویاخستنی پویلدان یا ئاڵوگۆڕ بازرگانی، زەتایبەتی کە بڕیان لەناکاوی خوازینەیل هاتێ بوودە مدوو قەیران تونیگ لە کارەبا".

 بەڵام چارەسەری ریشەیی مینێد لەلای زویکردن گەشەسەنین کێڵگە گازییە ناوخۆییەیل و هەمەچەشنکردن سەرچەوەی هاوردەکردن ئەرا کەمەوکردن پشتبەسین وە ئیران لە بانان.

 گلەوخواردن هەڕەشە وەبی چارەسەر

 یەیش ئەوەسە کە توێژەر سیاسی سەیف ئەلسەعدی توومەتبار حکومەت عراق کەێد کە "دەرچەیگ ترەک ئەرا پڕەوکردن کەمیی غاز جویر جینشین غاز ئیرانی پەیا نەکردگە".

 سەعدی لە قسەیلی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز ئاشکرا کەێد کە “ئەمریکا زیاتر لە یەک گلە نوقڵانەی هەڕەشە سزا دا، ئەراوە بایەس بوی حکومەت عراق جیگریگ پەیا بکەێد و چەسپیان سزایەیل وەبان ئیران بگردیادە وەرچەو”.

 سەعدی مەزەنە کەێد لە تاوسان هاتگ گیچەڵیگ دروس بوود و وڵاتەگە پلەی گەرمی بسزن وەخوەی بوینێد کە جیاواز نییە لە پلەی سزایەیل ترەمپ وەبان ئیران، و ئەکتەرە سیاسییەیل عراق دەسمیەتی تاران دەن ئەرا خوەیدزین لەو سزایلە.

 کوڵهاوردن نزیکەی ٧٠%

 بەڵام کۆڤیند شێروانی شارەزای وزە ئویشێد "ئی قەیرانە هاتێ بوودە هاندەر  ئەرا حکومەت عراق تا زویتر بکەفێدە جویلەی بەرهەمهاوردن غاز سروشتی و رەسین وە خوەیبژیوی لە غاز تا دویرەو بکەفێد لە خوازین هاوردەکردن غاز لە وڵاتەیل ترەک".

 شێروانی لە قسەیلی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز دووپات کرد کە "گرنگی وەدەسهاوردن جیگر زویوەزوی ئەرا غاز لە خەلیجەو جویر قەتەر و سعودیە، وەتایبەتی دویای دامەزریان سەکوو غاز شل لە بەسرە، کە لویلە گریەدان وە وێستگەیل کارەبا لە ماوەی ئەوپەڕی 3 مانگ خوازێد، یەیش بیجگە  لە پڕۆژەیل وزەی خۆر کە نزیکەی ساڵ و نیمیگ وەپی چوود".

 "بەڵام رەوشەگە لە عراق وە سەختی مەنیەسەو"، وە قسەی شێروانی، مدوو یەیش گلەو خوەێد ئەرا "کوڵهاوردن ئیسە لە ئەنجام جیاوازی ناوەین بەرهەم و خواست، کە نزیکەی 26 هەزار مێگاواتە، و وسیان غاز ئیران 10 هەزار مێگاوات ترەک خەێدە بان ئی کوڵهاوردنە و وەی شیوەیش کوڵهاوردن ئەرا نزیکەی 70% زیای کەێد".