دوو نموونەی عراقی و لوبنانی.. چە چەوەڕی ئیران کەێد دویای (هچانەگەی) ترەمپ؟

شەفەق نيوز/ وەگەرد راگەیانن ئاگربەسی لەلایەن دۆناڵد ترەمپ سەرۆک ئەمریکا، شەوەکی رووژ سێشەممە، ئەرا جەنگیگ ناوەین ئیسرائیل و ئیران کە تا 12 رووژ وەردەوام بوی، چەودیاریکەرەیل مەزەنە کەن جەنگ دوو لایەن بچوودە ناو شیوەیگ نوو، کە جویر رێککەفتن ئاگربەسس لە لوبنان بڕەسێدە کۆتایی، کە هەمیشە ئیسرائیل ئەو رێککەفتنە شکنێد.

   چەودیاریکەرەیل نووڕنیش؛ ئی ئاگربەسی تورتە، کە لەلایەن ئیران و ئیسرائیلەو هیمان هیچکامیان ئامانجەیل خوەیان وەدەس نەهاوردنە، وەتایبەتی تەل ئەبیب، ئاراوە مەزەنە کریەێد توومەت وەیەکتری بکەن و ئاگربەسی بشکنن، وەگەرد وەردەوامبوین کارەیل دوژمنایەتی هەواڵگری و سیاسی و ئابووری، کە هاتێ جاریگ ترەک جەنگ دروس بکەن.

رخداری چەودیاریکەرەیل وەگەرد ئەوە زیایەو بوود کە دویای ئەوە ترەمپ وت: هەرلە ئیسرائیل و ئیران ئاگربەسی شکانن، کە وتیش: رازی لە هیچکامیان نییە، وەتایبەت لە ئیسرائیل.

هیمان وەختە 

لەبان ئەوە، قاسم قەسیر، نویسەر سیاسی لە لوبنان وت: ئەو ئاگربەسیە و. کۆتایی جەنگ نیەزانێد، و چەوەڕی رێکخستن رێککەفتنە و ئەو دەوڵەتەیلە کە دەسیان هاناوی، ئەراوە کەفتنەسە وەخت گواسنتەوە و هیمان وەختە ئەرا قسەکەردن لە ئاشتی.

 قەسیر لە قسەیلی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز دیاری کرد کە جەنگ ئیسرائیل ئامانجەیل ئاشکرا داشت، جویر پەلاماردان دامەزراوەیل ئەتۆمی ئیران، و ئەو ئامانجە کە ئاشکرا نەکریاس رمانن رژیم ئیرانە، وە بەڵگەی ئەو بڕ تووڕەیل سیخوڕیە کە دەسمیەتی دان لە وەشانن مووشەک و درۆنەیل.

 سەرۆک کۆمەڵەی سەروەخوەیی تۆێژینەوەر دکتۆر مونقز داغر هاوڕا بوی وەرد نووڕین قاسم قەسیر، کە جەنگەگە تەواو نەویە بەڵکم هیمان وەردەوامە، چوینکە لایەنەیل جەنگ (ئيران و ئیسرائيل) تا ئیسە هەس کەن کە ئامانجەیلی وەدەس ناوردن، وەتایبەتی ئیسرائیل.

دەرفەتیگ تەڵایی

داغر لە قسەیلی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز وت وتیش: ئیسرائیل نووڕێد کە ئەوەگ ئمڕوو بوود دەرفەتیگ تەڵاییە، کە دی دووارەو نیەوود نەک تەنیا ئەرا لەناوبردن بەرنامەی ئەتۆمی ئیران، بەڵکم ئەرا شوینیگ دویرتر بچوود، جویر تەقەلای رمانن رژیم.

  لە دەرئەنجام ئەوە، داغر مەزەنە کرد جەنگ دویای ئاگربەسی وەشیوەیگ ترەک بوود، جویر جەنگ هەواڵگری و سیاسی و ئابووری، و هاتێ لەشوین ئەوە جاریگ ترەک بوودە جەنگ.

 لەباوەت راگەیانن ئاگربەسی لەلایەن ترەمپ، داغر ئویشێد: ترەمپ سەرکەفتن پرۆپاگاندایی خوازێد تا زوو لۆبی سەهیۆنی لەبامی کەمەو بکەێد چوینکە لەو جەنگە بەشداری نەکردگە، و خوەی جویر پاڵاونیگ نشان بەێد.

ئاگربەسییگ تورت

لەلای خوەییشڕ دکتۆر عیسام فەیلی مامووستای زانستەیل سیاسی وت: ترەمپ خوازیە ئەرا جیهان ئەوە بچەسپنێد کە توانێد جەنگ بووسنێدەو، کە بوودە دەسکەفتیگ سیاسی گەورە لە میژوو گەلەیل.

 وەلێ لە راسگانی، فەیلی لە قسەیلی ئەرا ئاژانس شەفەق وت: نشانەیل باس کەن کە ئی ئاگریەسیە نوێنەر چوینکە نەزانیاس لەبان چە دروس کریاس، ئەراوە مەزەنە کریەێد توومەت و شکانن بوود.

وەگەرد ئەوەیش، هەردوگ لایەن جەنگ هویر تووڵەسەنین کەن، کە ئیران کوشتن سەرکردەیلی لەهویرەو نیەوەێد، و ئیسرائیلیش نیەخوازێد هیچ بەرنامەیگ ئەتۆمی یا مووشەکی بمینێد، و خوازێد رژیم ئیران بڕمنێد، تا هیچ ریگرییگ لەنوای پڕۆژەی ئیبراھیمی نەمینێد، کە مەنین ئیسرائیل لە ناوچەگە مسۆگەر کەێد.

کۆتایی ئەتۆمی و بالیستی 

لەی چینە، جۆرج عاقوری نویسەر لوبنانی دووپات کرد کە ئاگرباسیەگە ئەگەر وەردەوام بوود یا بڕبڕ بوود، یا ئەگەر بشیوێدیش، نشان ئەو راسیە دەێد کە ئیران ئەتۆمی و بالیستی رەسیە کۆتایی دویای دەیان ساڵ لە رەنج و تەقەلا تا بوونە خاوەن ئەتۆمی، کە وە گڕیگ گورزەیل ئەمریکا لەناویان برد، و مووشەکەیل بالیستی تاویانەو.

عاقوری لە قسەیلی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز وتیش: باڵەیل ئیران لە ناوچەگە جویلە نەکردنر کە هەر توانی جویلەکردن نەیرن، هەرا. حزبولڵا لە لوبنان تا سوریا کە کەفتیەسە رەوش نوویگ، تا رەسێدە یەمەن، و هەر جویلەیگ لەلای ئەوان جویر خوەیکوشتنە.

 وتیش: هاتێ عەلی خامەنەئی ریبەر باڵا جامە ژەهرەگەی ساڵ 1988 جاریگ ترەک بکیشێد، هەکاتی رێککەفتن کۆتاییهاوردن لە جەنگەگەی وەرد عراق، چوینکە زانێد چارەنویس رژیمەگەی کەفتیەسە کەنار رخداری، و وەردەوامی جەنگ لەبان ئەو تیەێد، جویر ئەو ئاگربەسیە بوود کە حزبولڵا لە لوبنان وەپی رازی بوی.  

نموونەی عراقی 

لەی باوەتە، سالم جومەیلی، ئەفسەر وەرین لە هەواڵگری عراق، دیاری کرد کە ئیران ئمڕوو کەفتیەسە نوای دوو نموونە، یەکەمیان نموونەی ژاپۆن دویای جەنگ جیهانی دویەم، کە وازهاوردن لە جەنگ پەسەن کرد، و بویە هازیگ پیشەسازی گەورە و هاوپەیمانی ستراتیژی وەک ئەمریکا.

نموونەی دویەم، وەقسەی جومەیلی، نموونەی عراق دویای جەنگ کوێت، کە هەر چەوەشارەکی کرد، و دروشمەیل دوژمنایەتی وە واز هیشت، تا دویای 12 ساڵ ئەمریکا هات و رژیمەگە وە تەواوی رمان.

 جومەیلی وتیش: ئیران ئمڕوو زانێد کە رووسیا و چین و کۆریای باکوور پشت کەسیگ نیەگرن، و تەنیا هاوسەنگییگ ناسکە لە روی ئەمریکا خوەیڕاگری نیەکەن.

سیناریۆی لوبنان

دکتۆر ئاسف ملحم مامووستای ناوەند تۆێژینەوەیل JSM لە مۆسکۆ، دیاری کرد کە ئامانج جەنگەگە ئەوە بوی کە بەرەی جەنگ لە ئیران بکەفێدە ژیر دەس هەکاتی لوبنان کە هەمیشە ئیسرائیل چوودە ناوی.

ملحم لە قسەیلی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز وتیش: ئەمریکا جویر تک تیر نووڕێدە ئیسرائیل، تا کارەیلی لە ناوچەی عەرەبی جیوەجی بکەێد، ئمجا بایەسە لەناو جەنگ وەردەوام بوود، وەلێ ئی جەنگە لە ئاست جوگرافیایی ئیسرائیل نەوی، وەلێ وەرەو ناوچەی دویریگ باز کوتا.

وتیش: جەنگەگە ئامانجی بەرنامەی ئەتۆمی ئیران نەوی، بەڵکم ئاگردان ئیران و دەورگردی واتە ئاسیای ناوڕاس و قەوقاز و پاکستان و ئەفغانستان، کە گشت ئی ناوچەیلە وەشیوەیگ راستەوخۆ کاریگەری لەبان رووسیا و چین و هندستان دیرن.

 ملحم وتیش: ئەراوە ئامانجەگە ئاگردان ئی بەرە بوی تا نیمچە واز بمینێد هەکاتی لوبنان کە هەمیشە ئیسرائیل چوودە ناوی، و ئی کارە وەگەرد ئێرانیش بوود، تا کاریگەری لەبان چین و رووسیا و ئەو دەوڵەتەیلە بیاشتوود کە دژ ئەمریکا وسیەن.

 دیاری کرد کە رووسیا و چین خوازین بەرەی نوویگ وەرانوەر ئەمریکا دروس بکەن لەڕی گرووپ (بريكس) و(ریخریاگ شنگهاي) و چین و ئیران و رووسیا و کۆریای باکوور بونە ناوک ئی جەمسەر نووە کە وەرانوەر جەمسەر خوەرئاوا وسێد، کە ئەرک ئیسرائیل لەی وەختە ئاگردان ناوچەگە بوی.

 وتیش: جەنگ تەواو نەویە وەلێ رەسیە شیوەی نوویگ لە شان و فشار، ئیجا ئەمریکایش چە تواست وەدەس هاورد کە جەنگەیل ئەرا دەسکەفتەیل ئابووری وەکار تیەرێد.

 ئی جەنگە کە لە 13ی حوزەیرانەو تا 12 رووژ وەردەوام بوی، بویە هوکار کوشیان 606 کەس و5332 زەخمدار لەلایەن ئیران، و 28 کوشیان لەلای ئیسرائیل.