دووارە جگیرکردن هیزەیل ئەمریکا لە عراق: کاریگەرییەیلی لەبان پەنج پایتەخت وە هەولێریشەو چەس؟
شەفەق نیوز - ئەڵگەردان تایبەت
ماڵپەڕ جیۆپۆلەتیک مۆنیتەر کەنەدی، دووارە جبگیرکردن سەربازیی ئەمریکا لە عراق جویر بەشیگ لە بڵاوکردن هویرد ئەرا وەجیهاوردن هاوسەنگییگ نوو لە ناوەین خوازینە ئەمنییە نووەیل و کاریگەریی ستراتیژی و رخدارەیل ئۆپەراسیۆن و گرژییە هەرێمەیل باس کرد، کەفێدە چوارچیوەی ستراتیژیگ فراوان وەرگری ئەمریکا لە خوەرهەڵات ناوڕاس.
لە راپۆرتیگ کە ئاژانس شەفەق نیوز ئەڵگەردانی کرد، ماڵپەڕە کەنەدییەگە باس لە بڕیارە کتوپڕەگەی ئەمریکا کرد ئەرا کیشانەوەی هیزەیلی لە بنکەیل عەین ئەسەد و ڤیکتۆریا و دووارە بڵاوکردنیان لە هەولێر و وڵاتەیلیگ هاوسا و وە رەنگدانەوەی ئاڵشتکارییگ وەرچەو لە هەڵوێست سەربازی ئەمریکا لە خوەرهەڵات ناوڕاس نیشانی دەێد.
لە ڕاپۆرتەگە وتیش: ئامانج سەرەکی واشنتۆن مقیەتیکردن دەسەڵات خوەیە لە عراق و مقیەتیکردن هیزەیلی لە رخباریەیل جیۆپۆلەتیکی کە لە خوەرهەڵات ناوڕاس پەرسینن. وتیش: وەی کیشانەوە لە بنکەیل عەین ئەسەد و ڤیکتۆریا کە فرەجار لەلایەن میلیشیایەیل سەر وە ئیران کریانەسە ئامانج، واشنتۆن پەسا ئامادەیی هیزەیلی ئەرا ئی پەلامارەیلە کەمەو کەێد و رخداری و خەرج سیاسیی ئی جویرە پەلامارەیلە کەمەو کەێد، چوینکە بایەسە گرژییەیل ناوەین واشنتۆن و بەغدا زیاتر بکەن و ئەگەریش هەس سەر واشنتۆن بخەنە ناو جەنگ نوویگ.
لە ڕاپۆرتەگە یاری کەێد کە یەکیگ ترەک لە مدووەیلی، نەهیشتن قازانج تاکتیکی و رەمزی تەهران لە پەلاماردان ئامانجە سەربازییەیل ئەمریکا لە ناوڕاس و خوەرئاوای عراقە. کە واشنتۆن وە کیشانەوەی هیزەیلی، ئومید دیرێد نوای سەرکەفتن پڕوپاگەندەی ئیران بگرێد و لە خود وەختەگە مقیەتی نەرمی ئۆپەراسیۆنەیل بکەێد.
وەڕێوەبردن فشار و هەولێر
لە وەختیگ لە ڕاپۆرتەگە باس ئەوە کەێد کە محمد شیاع سودانی، سەرۆکوەزیرەیل عراق کەفێدە نوای فشاریگ زیاتر لەلایەن ئەنجومەن نوێنەرەیل و بەشیگ دانیشتگەیل ئەرا کۆتاییهاوردن وە "ئامادەبوین سەربازی بیانی"، باس ئەوەیش کرد کە کیشانەوەی لە عەین ئەسەد و ڤیکتۆریا بەشیگ لەو فشارەیلە سووکەو کەێد.
وتیش: واشنتۆن لە خود وەختەگە مقیەتی لە ئامادەیییگ شاریای بەڵام کاریگەر لە هەولێر و شوینەیلیگ ترەک کەێد، یەیش دەسمیەتی حکومەت ناوخوەیی دەێد تا ئاستیگ لە خوەیسەری بیاشتوود، وتیش: ئەو رەوش نووە لە گرژییەیل ناوەین بەغدا و هەولێر کەمەو کەێد لە خود وەختیش مقیەتی لە توانای ئۆپەراسیۆن هیزەیل ئەمریکا کەێد.
لە ڕاپۆرتەگە ئاشکرا کەێد کە جیگیرکردن هیزەیل ئەمریکا لە هەولێر هیلێد واشنتۆن توانای کۆنتڕۆڵکردن ئاگر و هەواڵگری و چەودیاریکردن لە سەرتاسەر عراق و سوریا بکەێد، و ئەگەر بتواێد ئیرانیش، وتیش: حکومەت هەرێم کوردستان کەشیگ ئەمنی سیاسی دامەزرانیە کە لەناوی هیزەیل ئەمریکا جویر هاوپەیمانیگ نزیک نووڕن، نەک داگیرکەر، کە یەیش هیلێد هیزەیل ئەمریکا وەشیوەی وەردەوامتر کاربکەن.
مدووەیل بڕیارەگە
لە ڕاپۆرتەگە هات کە یەکیگ لە مدووەیل کاریگەری لەبان ئی بڕیار ئەمریکیە ئەوەسە کە ژینگەی ئۆپەراسیۆن لە عراق تا تیەێد دوژمنایەتیی زیاترەو بوود، وە پەلامارەیل میلیشیایەیل وەبان بنکەیل بەغدا و ئەنبار، وتیش: لەوەختیگ وەرگرییەیلی جویر سی-رام و سیستەم پاتریۆت بەشیگ لە هەڕەشە کەمەو کەن، بەڵام ئەو پەلامارەیل وەردەوامە زوور لە رخباریەیل جیگیرکردن وەرین لە ژینگەی ناوچەگە واز کەێد.
ئەراوە لە ڕاپۆرتەگە هاتگە کە رویکردن وەرەو هەولێر وەرکەفتن رخباری وەشیوەیگ وەرچەو کەمەو کەێد، وە لەوەرچەوگردن ئەوە کە میلیشیایەیل سەر وە ئیران قورسترەو بوون، چ لە روی سیاسی یا لە روی لۆجستییەو، پلامار بکەنە بان ئامانجەیل باکوور کورد.
فاکتەریگ ترەک، وەگورەی راپۆرتەگە، داوەزیان شەرعیەت ناوخوەیی بویین ئەمریکاس، کە بویەسە ئامانجیگ سیاسی وەسوود ئەرا ئەو باڵەیل عراقییە کە خوازن هەس ناسیۆنالیستی گاڵ بیەن، کە واشنتۆن وە رێکخستن جیگیرکردن هیزەیلی چارەسەر ئی گیچەڵەیلە کەێد وەبی ئەوەگ باس ئەوە بکەێد کە زیانیگ ستراتیژیی وەخوەی دیە.
فاکتەر سێیەم، وەگورەی راپۆرتەگە، ئەو سوودە ستراتیژییەیلە کە هەولێر لەلییان بەهرەمەنە، کە لە سێ سوود سەرەکیە: رویپووشی سیاسی، ئاسایش سەربازی، سوود جوگرافی.
لە درویژەی راپۆرتەگە باس لەوە کرد کە پشمەرگە وەراسیەو دڵنیایی خوەی جویر هیزیگ هاوپەیمان نیشانداگە، و حکومەت هەرێم لە نزیکەو هاوتەریبە وەرد بەرژەوەنییەیل ئەمریکا، و هەولێریش جی ستراتیژی خوەی دیرێد ئەرا چەودیاریکردن سێسویکەی ناوەین ئیران و سوریا و تورکیا.
وتیش: ئی رەوشە خزمەتگوزاری لۆجستی و کەناڵ پەیوەندی ئەرا ئەمریکا وەرد هاوپەیمانە هەرێمیەیل دروس کەێد، و ری وە هیزەیل ئەمریکا دەێد لە چەن شانۆی ئۆپەراسیۆنەیلی زویوەزوی وەڵام بەێد.
لە باوەت فاکتەر چوارەمیش، ڕاپۆرتەگە دەسنشان کەێد کە قویلایی هەرێمییە لە وڵاتەیل عەرەبی هاوسا، نشانەس ئەرا ئەوە کە شایەت واشنتۆن هویر لە کلکردن بەشیگ لە هیزەیلی ئەرا وڵاتەیل عەرەبی بکەێد، جویر کوێت یا ئوردن، کە بنکەی ئاسایش و دەسڕەسانن وە ئاسانی ئەرا سوریا و عراق دابین کەن، بیجگە لە قویلایی لۆجستی، یەکەمیان لە روی ستراتیژییەو روی لە شام گەورە کردگە، لە وەختیگ کوێت جویر شوین دەسکردن وە ئۆپەراسیۆنەیل ئەمریکا لە عراق و کەنداو کار کەێد.
ئەراوە ڕاپۆرتەگە دوینێد کە ئی دوو شوینە ری وە ئەمریکا دەن کە جویلەی زویوەزوی لە سەرتاسەر خوەرهەڵات ناوڕاس مسۆگەر بکەێد، وەبی ئەو پابەندبوینەیل سیاسیە کە لە ئامادەبوین ڕاستەوخۆ لە بەغدا هەن.
کاریگەرییەیل ستراتیژیی
لە ڕاپۆرتەگە مەزەنەی ئەوە کریاس کە تەهران ئەو گام ئەمریکا جویر وەدویاچگن و سەرکەفتنیگ هیمایی ئەرا "میحوەر وەرخودان" بەێدە قەڵەم. بەڵام وتیش: فامستنیگ لەو شیوە جی مشتومڕە، چوینکە واشنتۆن عراق وەجی نیەیلێد، بەڵکم تەقەلایلی خستیەسە بان ئەو بوارەیلە زیاتر لەڕوی سیاسییەو بتوانێد و وەرگری لەلییان بکەێد.
بیجگە لەوەیش لە ڕاپۆرتەگە دیاری کەێد کە ئەو کیشانەوە فشار گشتی و پەرلەمانی کەمەو کەێد و جیاوازییگ سیاسی هیمایی دەێد وە حکومەت عراق وەبی ئەوەگ کیشانەوەی تەواوەتی ئەمریکا بخوازێد، وتیش؛ ئەوە لە ئەنجام دروس بوود واشنتۆن بتوانێد وەردەوام بوود لە رەسین وە ئاسمان عراق و هاوبەشکردن زانیاری هەواڵگری و ئەنجامدان ئەرک سڵاکاری سنووردار، و پێگەی ناوخوەیی بەغدا قایمترەو کەێد.
راپۆرتەگە وتیش: یەکیگ ترەک لە کاریگەرییەیل میکانیزمەیل ریگریکردنە وەرد تورکیا، ئاشکرا کرد کە سوودیگ ترەک ناڕاستەوخۆی بویین ئەمریکا لە هەولێر ئەوەسە کە ریگری لە دەسدرویژیکردن تورکیا وەبان گروپەیل کوردی بکەێد، دیاری کرد کە هیزەیل تورکیا چەن جاریگ پەلامار (پەکەکە) لە باکوور عراق داگە، و بویین سەربازی ئەمریکا کە ئیسە دیارە، پلانەیل تورکیا ئاڵووزترەو کەێد، کە واشنتۆن وە ئارامی دەسنشان ئەوە کرد کە خاک کورد کەفێدە چوارچیوەی بەرژەوەنییە ئەمنییەیل خوەی.
کاریگەری جیۆپۆلەتیکی هەرێمی
راپۆرتە کەنەدییەگە لە قسەیلی باس ئەوە کەێد کە دووارە جبگیرکردن ئەمریکی کاریگەری لە دەیشت عراق دیرێد، ئەمریکا وە بڵاوەپیکردن هیز لە هەولێر، ئوردن و کوێت، چوارچیوەیگ نەرم و نیان دامەزرنێد کە توەنێد لە ئەگەر قەیرانی هەرێمی، وە تایبەتی لە چوارچیوەی جەنگ وەرد ئیران کەڵک لەلی بگرێد.
لە درویژەی راپۆرتەگە هات؛ ئەگەر ئیسرائیل دووارە پەلامار دامەزراوە ئەتۆمییەیل ئیران بەێد، هیزەیل ئەمریکا لە هەولێر و وڵاتەیل هاوسا توەنن پشتیوانی هەواڵگری و لۆجستی و شایەت زەمینیش بکەن، ئی هەڵوێستە دڵنیای کەێد کە واشنتۆن توانای ئەوە دیرێد کە بازیکەریگ سەرەکی بوود لە هەر پەرەسەننیگ کە سوریا، ئیران، یا کەنداو.
راپۆرتەگە رەسیە ئەو ئەنجامە کە لە روانگەی کاریگەری خەرج و وەردەوامیی درویژماوە، ئی ئاڵشتکاریە وەگەرد ئامانج ستراتیژی گشتی واشنتۆن یەکانگیرەو بوون کە مقیەتی کاریگەرییە لە خوەرهەڵات ناوڕاس لە خود وەختەگە کەمکردنە لە خەرج جیگیرکردن درویژماوە، وتیش: بویینیگ سووکتر وەگەرد توانی جویلەکردن کە کە لە گشت هەولێر و وڵاتەیل هاوسا بڵاو بویە، ناسکی کەمەو کەێد، نەرمی ئۆپەراسیۆنەیل بەرزەو کەێد، گرژی سیاسی سووکەو کەێد.
