کوردەیل فەیلی گەورەترین قوربانیەیل لە 85 بڕیار ستەمکاری

عەباس عەبد شاهین

کوردەیل فەیلی بەشیگ رەسەنن لە کۆمەڵگای عراق، لە زویەو لەناو شارەیلیگ جویر کوت و دیالە و بەغداد پایتەخت و شار و پارێزگایەیلیگ ترەک، و هازیگ کارا بوین لە چینەیل ژیان ئابووری و کۆمەڵایەتی، وەتایبەتی دویای بارکردن یەهوودییەیل عراقی ناوەین ساڵەیل 1949 و1951، وەگەرد ئەوەیش ئی بویین کوینە لە نوای ئامرازەیل کوشتن و برین رژیم وەرین ئەرایان نەوسیا، ئەوەیش وە بڕیگ بڕیار ستەمکاری، کە ژیانیان ویران کرد و لە ریشەو هەڵکەنیەیان.

 نەهامەتی کوردەیل فەیلی لەوراسە کە لە چەو رژیم وەرین دوو توومەت داشتن، کە لایەنگری مەزهەو ئەهل بیەت و پابەندییان وە نەتەوەی كورد، وەبی وازهاوردن لە نیشتمانپەروەری راسگوویان و ناسنامەی رەسەنیان، و هاتێ لە گشتی تاڵ ترەک ئەوەسە کە زیانیان گرنگییگ وەگورەی خوەی نەی، تەنانەت لەلای حزبەیل ئۆپۆزسیۆن کە دویای ساڵ 2003 بوینە خاوەن دەسەڵات، تا کورد خوەی وە قوربانییگ دووانی لە مەزهەو و نەتەوە بوینێدەو.

زیان کوردەیل فەیلی تەنیا بارکردنەگە نەوی، بەڵکم نەهامەتییگ یاسایی و ئیداریە و شیوەیگ دویرخستن ئاشکرا دیرێد، کە رژیم دەیان بڕیار ستەمکاری دەرکرد کە بوینە پاڵپشتی یاسایی ئەرا جیوەجیکردن پلانە بەدەیلی، لە یەکیگ لە ناشرینترین هەڵمەتەیل لەناوبردن نەتەوەیی و مەزهەوی لە میژوو نوو عراق.

 ئامارەیل نشان کەن کە ئەنجومەن سەرکردایەتی شووڕش (سەورە) پویچەڵکریای لەو وەختە زیاتر لە 85 بڕیار لەبان کوردەیل فەیلی دەرکرد، کە فرەتەر کەفتنە وەر ئەو رەفتارەیل دوژمنایەتیە کە ژیانیان ویران کرد،  چ وە زەفتکردن رەگەزنامەی عراقی یا وە دەسناین وەبان ماڵ و دارایییان، و کارکردنیان لە کارەیل فەرمییان و لە دامودەزگایل دەوڵەت.

  لوتکەی ئی هەڵمەت ستەمدارە لە ساڵ 1980 بوی مەوقەی جەنگ عراق و ئیران، کە دەیان هەزار لە کوردەیل فەیلی وەرەو بان سنوور ئیران ئاوارە کریان، لە رەوشەیل مرۆیی سەختیگ، و فرەجار لەبان ریەیلیگ کە وە مین چنیانە، دویای زەفتکردن گشت بەڵگەنامەیلیان، و وەگەرد ئی ئاوارەکردنە زیاتر لە 20 هەزار گەنج فەیلی سەرنقوم کریا، و هیمان باوان و خاوەنیان نیەزانن چە وە سەریان هات، کە ئەومید دیرن حکومەت جویلەیگ راسگانی و کاراترەک لەی باوەت مرۆیی گرنگە بکەێد 

  لە لایەن ئیرانیش، جویر هاوڵاتی ئیرانی وەگەردیان رەفتار نەکردن، وەلێ نیشتەجییوین وەختانە وەپییان دریا چوینکە عراقیین، کە هیشت فرەیگ لەلییان روی وەرەو ئەوروپا بکەن، و بەشیگیش وە خەو گلەوخواردن ئەرا میلکان خوەیان مەنن، کە دویای ساڵ 2003 ئەوە هاتەجی، وەلێ هەرچەن رژیم بەعسی رمیا، هەر میراتی سەنگین ئەو بڕیارەیل ستەمکارییە مەنیە و لەڕیشەو چارەسەر نەکریانە، لەناوی گشتیان باوەت رەگەزنامە و ئەو عەقارەیل زەفتکریای، بیجگە چین فرە کەمیگ لەلییان، وەگەرد باوت روفات ئەو شەهیدەیلە کە سەرنقوم کریانەر کە تەنیا کڕیگ لە روی کاغەزە.

  هیمان ئومید گلەوداین مافەیل مەنیە، و لە ئەو سەختی و زیانەیلە لە هویرەو نەچگنە کە ئەو بڕیارەیل ستەمکارییە دروسیان کرد، و هەر نەوەیل هاتگ ئەو ئەرزشەیل نرخدارە چنێد کە پاڵەوانەیلمان لە وسیانیان وەرانوەر تونترین دیکتاتۆر لە جیهان مینێد.

کەسەیلیگ لە پیاوەیل دەوڵەت و هووزە وەفادارەیل دیریمن کە قسەی خوەیان دیرن لە وەرگریکردن لە مافەیلیان، و هەر وە رکداری وەردەوام بویمن لە سزادان هەرکەسیگ ستەم لەلیمان کرد، هەرچەنیگ چەوەڕی بکەیمن، وە مۆڕاڵ و رکداری پیاوە دڵسووزەیلیمان.

“ئەگەر نەتوەنستێ ستەم هەڵگرێ، خو لەلای کەمەو وە گشتی بویش”

عەلی شەريعتی – هویرمەند ئیرانی