شێعر ئەکەمە بەشێ لە خوەم و خوەمیش وە بەشێ لە شێعر

شەفەق نیوز/ پێشەکی؛ عەباس هووشمەند، وە نازناو هونەری (دیاکو ئیلامی) دکلماتۆر بەیرەیێگە ک هەرچەن ساڵان ساڵە ها دە تێهران وەلێ وە سنگ خوەنستن شێعرەێل شاعرەێل کوردی، خزمەت فرەیێگ وە زوان و ئەدەبیات کوردی کردگە و دەروەچەێ نووێ دە وەراوەر فەرهەنگدووسەێل کورد چەکانگەسەو.
دە ئی دەمتەقەێ خوەمانییە، نیشتیمنەسە دەمنێشت کاک دیاکو تا دەبارەێ باوەت و بەرهەمەێلەێ بێژێ ئەڕامان
-خوەش هاتیتە، یەکمجار لە خوەت ئەڕامان بێژ، کاکە
:م یە سی ساڵە هامە تاران و لە سەرەتاوە دە رادیۆن شێعر فارسی ئەخوەنستم ئوو یەیش هەفت هەشت ساڵە ک دەسکردمەسە شێعر کوردی خوەنستن و تا ئێرەنگە شێعرەێلێ لە نزیکەێ ١٢٠ شاعر کورد ک وە بنزارەێل کوردی خوارین یا ئەورامانی یا سوورانی شێعر وتنە دکلەمە کردمە.
-دەێ بەینە، چ پەیوەندی دە نامبەین شێعر ئەڵوەسین و دکلەمە کردن دیتە؟
:ئەر بێژم ک دکلماتوری لە شێعر وتن و گوورانی چڕین سەختترەکە دروو نەوتمە.
-ئەڕا؟
:چوون شێعر زادەێ شێعر شاعرەگە خوەێیە و زەین سەیاڵ و هەست شاعرەگە ئەو ئەباتە وەل خوەێیا ئەما دکلماتور کارێ سەختە چوون بایەد شێعر شاعرەێل جووراجوورێ بخوەنێ و خوەێ وەردێیان سازگارەو بکەێ و بچوو وە ناو دڵ شێعرەگە.
وەخت شێعر خوەنستن من و شێعر ئەبیمنە یەکێ. م خوەم ئەبم وە شێعر و شێعریش ئەچێگە ناو م. یەکێ تر لە سەختییەێل ئی کارە یەسە ک شاعر، خوەێ ئەڕا خوەێ، وە کەیف و هەست خوەێ و وە بنزار داڵگی خوەێ شێعرێ ئەڵوەسێ ئوو دکلماتور بایەتە خوەێ وەل هەست و زوان شاعر بپووڕنێ وەرنە ناتوانی دکلەمەێگێ دڵ و گیانی بکات.
ئی کار سەختە هە واژاوە ئەبێت و دە هەر جارێ دکلماتور ئەبێ هە ئی کارە بکات یانێ دە هەر جارێ خوەێ بناتە شوون شاعرێگ. باوڕ بکەن کار ئاسانێ نییە.
ئەڕا یە م خوەم دە هتر شێعر خوەنستنێ تاکمەجارێ کوت لە خوەم ئەکەم ک هزار گل بەیت و لابەیتێ بخوەنم تا هەم خوەنستنەگەم خاس و راسەو بکەم و هەمیش ئەو هەست شاعرانەیش ک ئەخوازم وەل شێعرەگە بگرم. باوڕ بکەن ئی کارە رووح و گیان ئایم شەکەت ئەکا.
یەیش بێژم ک شرینی ئی کارە یەسە ئمجا تا ئاخر عمر هەر وەختێ ئەو کلیپتە ئەبینی یا ئەو دەنگ خوەتە ئەژنەوی تەز لە گیانت دەرئەچێ ئەڕا خوەت
-ئەڕا هاتیتە نام کار کوردی؟
:م هەمیشان هە وتمە ک هەر کەسێ خزمەت وە فەرهەنگ و زوان کوردی بکات وە خوەێ کردگە و وە بنەماڵەگەێ ئمجا وە خەڵکەگەێ خوەێ.
منیش وە بەش خوەم دەس و چاو ئەوانە ماچەو ئەکەم.
م وەێ ئەنگیزەو داخواز هاتمە ناو کار کوردی وەنە خۆ دکلماتوری دە گشت زوانێ دەرئامەێ نەێرێ ئوو دە کوردی فرەتر لە گرد، چوون ک کار کوردیمانا هە هەزینە دیرێ.
م شانازی ئەکەم ک وەل رەنج ئی هونەرە ژیامە و هەرچەن یە وە گەنجێ نەڕەسانگەسەم وەلێ توانستمە ک چشتەێلێ وە گەنجینەێ زوان و هونەر کوردی زیاترەو بکەم
-چوون ئی کارە کردیتە حرفەیێگ ئەڕا خوەت؟
:لە سەرەتا ک کار ئەکردم یانێ نزیکەێ دە دوانزە ساڵ وەر ژە یە ک م وە کتاوەێل کوردی دەسڕەسی نەداشتم، رەفێقێگم چەن پەڕە لە کتاو شێعرەێ خوڵامڕزاخان ئەرکوازی ئەڕام کوپی گرت و دایەێ وە پێم. ئەوسا م نازانستم وە رێنووس کوردی بخوەنم و بنووسنم. جگەجگە چەن گلە لە رەفێقەێلەم، کەسەێل جوور رودوس فەیلی و جوور کامران رەحیمی م هووکارەتر کردن ک بتوانم وە حرفەیی کار کوردی بکەم ئمگل دووستانێ تریش دە کرماشان هانا وەم دان.
یە گرد دە فەزای مەجازی کەفت و م رەوز کردن خوەم مەدیوون واتساپ و تلگرام و دنیای مەجازی ئەزانم و هێمانیش باوڕم یەسە ک تکنولوژی ئەتوانێ جیمەنینەێلەمان جوبرانەو بکات و ئیمە نەبایەد ئی دەرپەتە لە بیرەو بوەیمن
-کام دکلەمەت؟ فرەتر لە گشتێ دووس دیری؟
: هیچ کامەیان، چوون م لە دکلەمەێلەم فێشتر دووس کلیپ ئامووزشیێ ک کار کردمە دیرم
ئا، یەکێ لە کارەێلەگەم ک فرە دووسێ دیرم کلیپێ بی ک رێنووس کوردی دەو کلیپەێلە یادەو ئەدام.
مەردمەگەمان هەرچەنیش ک فرە خاس بتوانن وە کوردی قسە بکەن هێمانیش لە خوەنستن و نووسانن وە کوردی فرە وەکار و وەگوڕەو نیین. ئەڕا یە گشتمان هەمیشە بایەد ئامووزش نووسانن و خوەنستن وە رێنووس کوردی بگریمنە وەر چاو
فورووغ فەروخزاد وتگە: تەنیا هەر دەنگە ک ئەمینێ. منیش یە ئەزانم ک شێعر کوردی بایەد لە ناو کتاوەێل بێتە دەر و بچێتە ناو مەردم و پەخش و بڵاوەو بکرێ ده وڵات.
دەنگ و خوەنستن ئەتوانێ شێعر مەردمیترەو بکات و ئەڕا یە م ئی هونەر دکلماتورییە لە شێعر وتنیش ئەوبانتر ئەزانمەێ. چوون هەست و عاتفە دە خوەنستن و دەنگ دیاریترە لە نووسانن و نووسیریاگەێل و یه دەنگە ک ئەتوانێ گیان گووشەوان و وەردەنگەێلە بخاتە بزیبزی و هەستێیان بجمنێ. فرەتر لە شێعرەگە خوەییش.
م دکلماتوری لە شێعر حرفەییتر ئەزانم چوون شێعر هە هەست پەتییە وەلێ دکلماتوری و دەنگ دکلماتور و جوورێ ک شێعرەگە ئەخوەنرێ جازبەێ شێعرەگە فرەترەو ئەکات و هەمیش دکلماتور تکنیکەێل فرەترێ ئەگرێگە خزمەت و وە خوانش و ئەوڕەسین مەردم لە شێعرەگەیش کومەک ئەکات.
ئەڕا یە م جیاواز لە گشتێ، وە کار دکلماتوری وە چاو کارێگ حرفەیی ئەنووڕم و جەختم یەسە ک حرفەیی کار بکەم و فرە فرە شێعر بخوەنم نە داندانێ.
م چوون خروور ئەگرێگەم و خیرەتم ژان ئەکا ئەڕا شێعر خاس، زوور ئەدەم ک شێعرەێل خاس بخوەنم تا بچنە ناو دڵ وڵات و نەهیلم ک ئەو شێعرەێلە دە ناو قەفەسەێل کتاوخانەێل یان دە فایلەێل ئلکترونیکی و کتاوەێل دەربەسیاگ حەبس بکرێ
م نەخواستمە ک بکەفمە دام یە ک مانگێ هە چەن شێعر بخوەنم و جوور یەک موتەخەسس وە پسپۆرییەوە کار بکەم وەلێ چوون ئەبینم ک دکلماتور حرفەیی و ئازاد دە کوردی نەدیریمن خیرەتم ژان ئەگرێ و گیان ئەکەفێگە بەرم و جوور کەسێ ک بخوازێ گیانبەخشی بکات منیش خوەم فەدای شێعر کوردی ئەکەم و لە جاتی کەم کار کردن ئەچمە سەروەخت فرە کار کردن. چوون دە راسی ترسم و ئێژم ئەگەر م ئی کارە نەکەم کەسێ تر نییە ک ئی کارە بکات و ئمجا وە ول و ئەڕا یە ک کهسێ جوور م خوەێ گرتگە، بڕێ لە شێعرەێل کوردی ناچنە ناو مەردم و گەشە وەێ هونەرەیش نادرێ.
-شیعر؟ یا دکلەمە؟ کامەیان ها نووا؟ دە چەمسار ئیوە
:م دکلماتوری وە لفانگ شێعر ئەناسم و ئەزانم بێیەکتری و بێهاوترازی ناتوانن وەوجوورە ک بایەتە خوەیان بدەنە نیشان.
م خوەم، خوەمیش وە لفانگ گشت شاعرەێل ئەزانم و گرد هونەرمەندەێلێ ک هانە ناو کار زەبت و تەدوین و دەرهاوردن کارەێل دکلەمە. م وەێ گشت هونەرمەندەێلە وە چاو برا و خوەیشک و بنەماڵەێ خوەم ئەنووڕم نە هە جوور هاوکارێگ ئوو ئاواتەخوازم ک دکلماتوری دە گشت کوردەواری هە جوور کارێگێ حرفەیی خاسخاسسەقام بگرێگ تا دی جوور وەنەسە و کارێگ ئەڕا تەفەنۆن بدەرارێگە دەر.
تا ئێرەنگە خوەمیش گوڕان هە وەێ هەنازە تا وەورە ک توانستمە گام ئەڵگرتمەو بێهچان تا ئەورەێلە ک دەسم رەسییە شێعر شاعرەێل کورد سووران و گووران و فەیلی و کەڵهوڕ و لەک خوەنستم و سەر ئاسووێ ک ئەڕا خوەم دیاری کردمە یەسە ک وە لوڕی و کرمانجیش بخوەنم
یەیش لە بیرتان نەچی ک بێژم م خوەم هەرچەن مناڵ بەیرەێ ئیلامم وەلێ هیچ وەختێ ئێڵپەرەسی نەداشتمە و نەدیرم.
-کام گوورانیبێژ فرەتر وە دڵتە؟
:ماموستا حەسەن زیرەک وە دەنگە ئاسمانییەگەێ هە لە مناڵییەو جوور ئاسارهزلە بییە وە رێنموونێ ئەڕا یە ک م وەرەو هونەر کوردی بکیشرم. هەرچەن زیرەک هە گوورانی چڕییە و نویسەر نەبییە وەلێ بایەد بێژم ک ئاڵنگ دەنگێ و مووسیقی فولکلورێ ک ئجرا ئەکرد منیش کیشا م وەرەو نویسانن وە کوردیش چوون نزیکەێ سی ساڵ پێشتر لە یە م کتاو گوورانییەێلەێ سەنم و چوون نازانستم وە کوردی بخوەنم جوور کتاو شێعر حافز هە ئەڵگرتمەێ دە نام کتاوخانەگەم تا دەسدوماخر و دۊای چەن دەهە ک هە گووش لە دەنگێ ئەتەکانم و هە وە ئەزرەتمەندییەو ئەنووڕستم وە کتاوەگەو. جگەجگە ئی ئەزرەتە خوەێ هنم کرد ک هەمیشە تامەزروو خوەنستن وە رێنویس کوردی ببم و دۊماجار ک کەمتاکوتێ هووکارەی نووسانن بیم تەبیق داین گوورانییەێلەێ وەرد کتاوەگە، خوەنستنیش ئەڕام ئاسانترەو کرد
-دیاکۆ، چ ئارزوو گەپێ دیرێ؟
:م ئارزوومە ک هەر چێ زووتر ئەسڵ پانزەێ قانوون ئەساسی دە ئیلامیش ئجرا بکرێ و ئی حەقە بدرێ وە مناڵمەزنەێل ئیلام ک وە رێنویسەوە، کوردی خوەمانیش بخوەنن و منیش بتووانم بچمە ناو مەدرەسەێلە و زاڕوومەدرسەێلێ ک دەنگێ خاس دیرن و توانای دکلماتوری دیرن گلەوژن بکهم و هووکارەیان بکەم وەێ رێشت و روێشتە تا چین داهاتوومان بتووانی حرفەییتر لە چین ئیمە ئی رێگە بگرنە بەر
-شێعر کلاسیک و فولکلور کوردی خوارین وەرد شێعر نوو و ئیساوین خوەمان، چوون دبینیتەیان؟
: لە وەرەو بێژم ک خۆ شاعر نییم و رخنەگر و نییم، هە شێعرخوەن خاسێگم.
چوون پرسیاری کردیت وە بەش خوەم وەیجوورە جواوتان ئەدەم ک شێعر کوردی ئێسایین ئیمە وەچاو شێعر ئەوسایینمان لە فرە باوەتەێل نواکەفتەترە.
ئەر شێعر ئەرکوازی و شاکەو خانمەسوور لە ناو شاعرەێل دیاری ئەوسا بگریمنە وەر چاو ئەوان هە شێعر هجایی وتنە و دەروونمایەێ شێعرەێلەیان وەزم سرۆشت و دەر و دەێشت بییە یا ئاخینداخینێ ئەڕا جارانێ نوستالوژیک یا شێعر ئایینی و عرفانی. شاعرەێل دیاری ئێسایین ئیمە هەم فرەترن لەو سێیانە هەمیش ناوتووک و موحتەوا و فورم شێعرەێلەیان جەهانییەو بییە و هەمیش لە باوەتەێلێ فرەتر گەشە و پەل و وەچ دانە وە شێعر و قاڵبەێل نووترێگیش هاوردنەسە ناو شێعر کوردی ک یە جی شانازی دیرێ ئەڕا ئیمە.
هەرچێ وەرەو نواتریش ئەچیمن هەرچەن هاتێ زوان لە قووڵی وەرەو تنکی بچێ وەلێ دڵنیا ببن ک شێعر و هونەرمان پێشکەوتەتر و نواڕۆترەو ئەبێتەو.
-سپاس لە ئیوە
:منیش لە شەفەقنیووز ک جوور چکوجیێ باوانی و گەوور، ناو کورد و دوفێشتر کورد فەیلی دە ناو بەغدا و عراق زینگەو هیشتگە، بەش خوەم چەپڵه ئەڕاتان ئەکەم و کڕ داوتتان ئەکیشمەو. بەردەوام بمینن، هووزەگە.