شێعر ئەکەمە بەشێ لە خوەم و خوەمیش وە بەشێ لە شێعر

شێعر ئەکەمە بەشێ لە خوەم و خوەمیش وە بەشێ لە شێعر
2025-02-01T15:55:52+00:00

شەفەق نیوز/ پێشەکی؛ عەباس هووشمەند، وە نازناو هونەری (دیاکو ئیلامی) دکلماتۆر بەیرەیێگە ک هەرچەن ساڵان ساڵە ها دە تێهران وەلێ وە سنگ خوەنستن شێعرەێل شاعرەێل کوردی، خزمەت فرەیێگ وە زوان و ئەدەبیات کوردی کردگە و دەروەچەێ نووێ دە وەراوەر فەرهەنگدووسەێل کورد چەکانگەسەو.

دە ئی دەمتەقەێ خوەمانییە، نیشتیمنەسە دەمنێشت کاک دیاکو تا دەبارەێ باوەت و بەرهەمەێلەێ بێژێ ئەڕامان

-خوەش هاتیتە، یەکمجار لە خوەت ئەڕامان بێژ، کاکە

:م یە سی ساڵە هامە تاران و لە سەرەتاوە دە رادیۆن شێعر فارسی ئەخوەنستم ئوو یەیش هەفت هەشت ساڵە ک دەسکردمەسە شێعر کوردی خوەنستن و تا ئێرەنگە شێعرەێلێ لە نزیکەێ ١٢٠ شاعر کورد ک وە بنزارەێل کوردی خوارین یا ئەورامانی یا سوورانی شێعر وتنە دکلەمە کردمە.

-دەێ بەینە، چ پەیوەندی دە نامبەین شێعر ئەڵوەسین و دکلەمە کردن دیتە؟ 

:ئەر بێژم ک دکلماتوری لە شێعر وتن و گوورانی چڕین سەختترەکە دروو نەوتمە. 

-ئەڕا؟

:چوون شێعر زادەێ شێعر شاعرەگە خوەێیە و زەین سەیاڵ و هەست شاعرەگە ئەو ئەباتە وەل خوەێ‌یا ئەما دکلماتور کارێ سەختە چوون بایەد شێعر شاعرەێل جووراجوورێ بخوەنێ و خوەێ وەردێیان سازگارەو بکەێ و بچوو وە ناو دڵ شێعرەگە.

وەخت شێعر خوەنستن من و شێعر ئەبیمنە یەکێ. م خوەم ئەبم وە شێعر و شێعریش ئەچێگە ناو م. یەکێ تر لە سەختییەێل ئی کارە یەسە ک شاعر، خوەێ ئەڕا خوەێ، وە کەیف و هەست خوەێ و وە بنزار داڵگی خوەێ شێعرێ ئەڵوەسێ ئوو دکلماتور بایەتە خوەێ وەل هەست و زوان شاعر بپووڕنێ وەرنە ناتوانی دکلەمەێگێ دڵ و گیانی بکات.

ئی کار سەختە هە واژاوە ئەبێت و دە هەر جارێ دکلماتور ئەبێ هە ئی کارە بکات یانێ دە هەر جارێ خوەێ بناتە شوون شاعرێگ. باوڕ بکەن کار ئاسانێ نییە. 

ئەڕا یە  م خوەم دە هتر شێعر خوەنستنێ تاکمەجارێ کوت لە خوەم ئەکەم ک هزار گل بەیت و لابەیتێ بخوەنم تا هەم خوەنستنەگەم خاس و راسەو بکەم و هەمیش ئەو هەست شاعرانەیش ک ئەخوازم وەل شێعرەگە بگرم. باوڕ بکەن ئی کارە رووح و گیان ئایم شەکەت ئەکا. 

یەیش بێژم ک شرینی ئی کارە یەسە ئمجا تا ئاخر عمر هەر وەختێ ئەو کلیپتە ئەبینی یا ئەو دەنگ خوەتە ئەژنەوی تەز لە گیانت دەرئەچێ ئەڕا خوەت

-ئەڕا هاتیتە نام کار کوردی؟

:م هەمیشان هە وتمە ک هەر کەسێ خزمەت وە فەرهەنگ و زوان کوردی بکات وە خوەێ کردگە و وە بنەماڵەگەێ ئمجا وە خەڵکەگەێ خوەێ. 

منیش وە بەش خوەم دەس و چاو ئەوانە ماچەو ئەکەم.

م وەێ ئەنگیزەو داخواز هاتمە ناو کار کوردی وەنە خۆ دکلماتوری دە گشت زوانێ دەرئامەێ نەێرێ ئوو دە کوردی فرەتر لە گرد، چوون ک کار کوردی‌مانا هە هەزینە دیرێ.

م شانازی ئەکەم ک وەل رەنج ئی هونەرە ژیامە و هەرچەن یە وە گەنجێ نەڕەسانگەسەم وەلێ توانستمە ک چشتەێلێ وە گەنجینەێ زوان و هونەر کوردی زیاترەو بکەم

-چوون ئی کارە کردیتە حرفەیێگ ئەڕا خوەت؟

:لە سەرەتا ک کار ئەکردم یانێ نزیکەێ دە دوانزە ساڵ وەر ژە یە ک م وە کتاوەێل کوردی دەسڕەسی نەداشتم، رەفێقێگم چەن پەڕە لە کتاو شێعرەێ خوڵامڕزاخان ئەرکوازی ئەڕام کوپی گرت و دایەێ وە پێم. ئەوسا م نازانستم وە رێنووس کوردی بخوەنم و بنووسنم. جگەجگە چەن گلە لە رەفێقەێلەم، کەسەێل جوور رودوس فەیلی و جوور کامران رەحیمی م هووکارەتر کردن ک بتوانم وە حرفەیی کار کوردی بکەم ئمگل دووستانێ تریش دە کرماشان هانا وەم دان.

یە گرد دە فەزای مەجازی کەفت و م  رەوز کردن خوەم مەدیوون واتساپ و تلگرام و دنیای مەجازی ئەزانم و هێمانیش باوڕم یەسە ک تکنولوژی ئەتوانێ جی‌مەنینەێلەمان جوبرانەو بکات و ئیمە نەبایەد ئی دەرپەتە لە بیرەو بوەیمن

-کام دکلەمەت؟ فرەتر لە گشتێ دووس دیری؟

: هیچ کامەیان، چوون م لە دکلەمەێلەم فێشتر دووس کلیپ ئامووزشیێ ک کار کردمە دیرم 

ئا، یەکێ لە کارەێلەگەم ک فرە دووسێ دیرم کلیپێ بی ک رێنووس کوردی دەو کلیپەێلە یادەو ئەدام. 

مەردمەگەمان هەرچەنیش ک فرە خاس بتوانن وە کوردی قسە بکەن هێمانیش لە خوەنستن و نووسانن وە کوردی فرە وەکار و وەگوڕەو نیین. ئەڕا یە گشتمان هەمیشە بایەد ئامووزش نووسانن و خوەنستن وە رێنووس کوردی بگریمنە وەر چاو

فورووغ فەروخزاد وتگە: تەنیا هەر دەنگە ک ئەمینێ. منیش یە ئەزانم ک شێعر کوردی بایەد لە ناو کتاوەێل بێتە دەر و بچێتە ناو مەردم و پەخش و بڵاوەو بکرێ ده وڵات.

دەنگ و خوەنستن ئەتوانێ شێعر مەردمی‌ترەو بکات و ئەڕا یە م ئی هونەر دکلماتورییە لە شێعر وتنیش ئەوبانتر ئەزانمەێ. چوون هەست و عاتفە دە خوەنستن و دەنگ دیاری‌ترە لە نووسانن و نووسیریاگەێل و یه دەنگە ک ئەتوانێ گیان گووشەوان و وەردەنگەێلە بخاتە بزی‌بزی و هەستێیان بجمنێ. فرەتر لە شێعرەگە خوەییش.

م دکلماتوری لە شێعر حرفەیی‌تر ئەزانم چوون شێعر هە هەست پەتییە وەلێ دکلماتوری و دەنگ دکلماتور و جوورێ ک شێعرەگە ئەخوەنرێ جازبەێ شێعرەگە فرەترەو ئەکات و هەمیش دکلماتور تکنیکەێل فرەترێ ئەگرێگە خزمەت و وە خوانش و ئەوڕەسین مەردم لە شێعرەگەیش کومەک ئەکات.

ئەڕا یە م جیاواز لە گشتێ، وە کار دکلماتوری وە چاو کارێگ حرفەیی ئەنووڕم و جەختم یەسە ک حرفەیی کار بکەم و فرە فرە شێعر بخوەنم نە دان‌دانێ.

 م چوون خروور ئەگرێگەم و خیرەتم ژان ئەکا ئەڕا شێعر خاس، زوور ئەدەم ک شێعرەێل خاس بخوەنم تا بچنە ناو دڵ وڵات و نەهیلم ک ئەو شێعرەێلە دە ناو قەفەسەێل کتاوخانەێل یان دە فایلەێل ئلکترونیکی و کتاوەێل دەربەسیاگ حەبس بکرێ

م نەخواستمە ک بکەفمە دام یە ک مانگێ هە چەن شێعر بخوەنم و جوور یەک موتەخەسس وە پسپۆرییەوە کار بکەم وەلێ چوون ئەبینم ک دکلماتور حرفەیی و ئازاد دە کوردی نەدیریمن خیرەتم ژان ئەگرێ و گیان ئەکەفێگە بەرم و جوور کەسێ ک بخوازێ گیانبەخشی بکات منیش خوەم فەدای شێعر کوردی ئەکەم و لە جاتی کەم کار کردن ئەچمە سەروەخت فرە کار کردن. چوون دە راسی ترسم و ئێژم ئەگەر م ئی کارە نەکەم کەسێ تر نییە ک ئی کارە بکات و ئمجا وە ول و ئەڕا یە ک که‌سێ جوور م خوەێ گرتگە، بڕێ لە شێعرەێل کوردی ناچنە ناو مەردم و گەشە وەێ هونەرەیش نادرێ.

-شیعر؟ یا دکلەمە؟ کامەیان ها نووا؟ دە چەمسار ئیوە

:م دکلماتوری وە لفانگ شێعر ئەناسم و ئەزانم بێ‌یەکتری و بێ‌هاوترازی ناتوانن وەوجوورە ک بایەتە خوەیان بدەنە نیشان.

م خوەم، خوەمیش وە لفانگ گشت شاعرەێل ئەزانم و گرد هونەرمەندەێلێ ک هانە ناو کار زەبت و تەدوین و دەرهاوردن کارەێل دکلەمە. م وەێ گشت  هونەرمەندەێلە وە چاو برا و خوەیشک و بنەماڵەێ خوەم ئەنووڕم نە هە جوور هاوکارێگ ئوو ئاواتەخوازم ک دکلماتوری دە گشت کوردەواری هە جوور کارێگێ حرفەیی خاس‌خاس‌سەقام بگرێگ تا دی جوور وەنەسە و کارێگ ئەڕا تەفەنۆن بدەرارێگە دەر.

تا ئێرەنگە خوەمیش گوڕان هە وەێ هەنازە تا وەورە ک توانستمە گام ئەڵگرتمەو بێ‌هچان تا ئەورەێلە ک دەسم رەسییە شێعر شاعرەێل کورد سووران و گووران و فەیلی و کەڵهوڕ و لەک خوەنستم و سەر ئاسووێ ک ئەڕا خوەم دیاری کردمە یەسە ک وە لوڕی و کرمانجیش بخوەنم

یەیش لە بیرتان نەچی ک بێژم م خوەم هەرچەن مناڵ بەیرەێ ئیلامم وەلێ هیچ وەختێ ئێڵ‌پەرەسی نەداشتمە و نەدیرم.

-کام گوورانیبێژ فرەتر وە دڵتە؟

:ماموستا حەسەن زیرەک وە دەنگە ئاسمانییەگەێ هە لە مناڵییەو جوور ئاساره‌زلە بییە وە رێنموونێ ئەڕا یە ک م وەرەو هونەر کوردی بکیشرم. هەرچەن زیرەک هە گوورانی چڕییە و نویسەر نەبییە وەلێ بایەد بێژم ک ئاڵنگ دەنگێ و مووسیقی فولکلورێ ک ئجرا ئەکرد منیش کیشا م وەرەو نویسانن وە کوردیش چوون نزیکەێ سی ساڵ پێشتر لە یە م کتاو گوورانییەێلەێ سەنم و چوون نازانستم وە کوردی بخوەنم جوور کتاو شێعر حافز هە ئەڵگرتمەێ دە نام کتاوخانەگەم تا دەس‌دوماخر و دۊای چەن دەهە ک هە گووش لە دەنگێ ئەتەکانم و هە وە ئەزرەتمەندییەو ئەنووڕستم وە کتاوەگەو. جگەجگە ئی ئەزرەتە خوەێ هنم کرد ک هەمیشە تامەزروو خوەنستن وە رێنویس کوردی ببم و دۊماجار ک کەم‌تاکوتێ هووکارەی نووسانن بیم تەبیق داین گوورانییەێلەێ وەرد کتاوەگە، خوەنستنیش ئەڕام ئاسان‌ترەو کرد

-دیاکۆ، چ  ئارزوو گەپێ دیرێ؟

:م ئارزوومە ک هەر چێ زووتر ئەسڵ پانزەێ قانوون ئەساسی دە ئیلامیش ئجرا بکرێ و ئی حەقە بدرێ وە مناڵ‌مەزنەێل ئیلام ک وە رێنویسەوە، کوردی خوەمانیش بخوەنن و منیش بتووانم بچمە ناو مەدرەسەێلە و زاڕوومەدرسەێلێ ک دەنگێ خاس دیرن و توانای دکلماتوری دیرن گلەوژن بکه‌م و هووکارەیان بکەم وەێ رێشت و روێشتە تا چین داهاتوومان بتووانی حرفەیی‌تر لە چین ئیمە ئی رێگە بگرنە بەر

-شێعر کلاسیک و فولکلور کوردی خوارین وەرد شێعر نوو و ئیساوین خوەمان، چوون دبینیتەیان؟

  : لە وەرەو بێژم ک خۆ شاعر نییم و رخنەگر و نییم، هە شێعرخوەن خاسێگم. 

 چوون پرسیاری کردیت وە بەش خوەم وەیجوورە جواوتان ئەدەم ک شێعر کوردی ئێسایین ئیمە وەچاو شێعر ئەوسایینمان لە فرە باوەتەێل نواکەفتەترە. 

ئەر شێعر ئەرکوازی و شاکەو خانمەسوور لە ناو شاعرەێل دیاری ئەوسا بگریمنە وەر چاو ئەوان هە شێعر هجایی وتنە و دەروون‌مایەێ شێعرەێلەیان وەزم سرۆشت و دەر و دەێشت بییە یا ئاخین‌داخینێ ئەڕا جارانێ نوستالوژیک یا شێعر ئایینی و عرفانی. شاعرەێل دیاری ئێسایین ئیمە هەم فرەترن لەو سێیانە هەمیش ناوتووک و موحتەوا و فورم  شێعرەێلەیان جەهانییەو بییە و هەمیش لە باوەتەێلێ فرەتر گەشە و پەل و وەچ دانە وە شێعر و قاڵبەێل نووترێگیش هاوردنەسە ناو شێعر کوردی ک یە جی شانازی دیرێ ئەڕا ئیمە.

هەرچێ وەرەو نواتریش ئەچیمن هەرچەن هاتێ زوان لە قووڵی وەرەو تنکی بچێ وەلێ دڵنیا ببن ک شێعر و هونەرمان پێشکەوتەتر و نواڕۆترەو ئەبێتەو.

-سپاس لە ئیوە 

:منیش لە شەفەق‌نیووز ک جوور چک‌وجیێ باوانی و گەوور، ناو کورد و دوفێشتر کورد فەیلی دە ناو بەغدا و عراق زینگەو هیشتگە، بەش خوەم چەپڵه ئەڕاتان ئەکەم و کڕ داوتتان ئەکیشمەو. بەردەوام بمینن، هووزەگە.

دكلمه عباس هوشمند دياكو ايلامي

00:00
00:00
Shafaq Live
Shafaq Live